Askeri Konular

Uzun ve dönemeçli bir yol: Taahhütler ve kuvvetlerin tahsisi arasındaki fark bir kaç yıldır NATO gündemindeki yerini koruyor.

Kriz mukabele operasyonları NATO’nunuluslararası barış ve güvenliğe yaptığı katkıdaki temel unsurhaline gelmiştir. Bu operasyonların başarısı genel olarakİttifak’ın gerekliliğini kanıtlayan bir ölçü olarakalgılanmaktadır. NATO’nun askeri yetenekleri tabii ki bu örgütünvarolma nedenin bir parçasıdır; hatta politik rolünün daha önemlibir parçası olduğu dahi söylenebilir. Giderek genişleyen birortaklıklar yelpazesinin odak noktasını oluşturan NATO, barış veistikrara askeri olmayan yollarla da katkıda bulunmaktadır. Ancakbütün bu fonksiyonlarının arasında NATO’nun esas değeri, politikdanışmalar ve fikir birliğini toplu bir askeri eylemedönüştürebilme yeteneğinde yatmaktadır. Bu nedenle İttifak daimiolarak mevcut ve gelecekteki olası operasyonları yürütümeyeteneğini daha da iyileştirme yolları aramaktadır.

Son on beş yıldır İttifak’ın benimsediği dönüşüm çabalarıoperasyonel etkinliği arttırmak için bilinçli olarak atılmışadımlardır. Zaman zaman NATO’nun çağdaş tehditlerle başa çıkabilmekiçin gereken yöntem ve yetenekleri geliştirmek üzere yürüttüğüuyarlamaların çapı konusunda eleştiriler yapılmaktadır. Ancak bueleştiriler çoğu kez eksik bilgilere dayanarak yapılmışeleştirilerdir zira NATO’nun dönüşüm çabaları somut başarılarkazanmıştır. Bugünkü ve on-on beş yıl önceki İttifak kuvvetleriarasında bir karşılaştırma yapıldığında bunu açıkça görmekmümkündür. Kuvvetlerinin bugünün şartlarına uygun olduğunu garantietmek için her bir Müttefik savunma programları ve yapılarınıgözden geçirmiş veya geçirmektedir; ve savunma konusunda hazırlananher taslak İttifak’ın Stratejik Kavramı (stratejik ortamı veNATO’nun tehditleri ele alma yollarını tanımlayan belge)doğrultusunda konuşlandırma, idame ettirme ve kullanılabilirlikyeteneklerine duyulan ihtiyacı yinelemektedir. İttifak, üyeleri ilebirlikte, stratejisini ve kavramlarını, komuta ve kuvvetyapılarını, ve dahili örgütlenme şeklini ve yöntemlerini yenibaştan gözden geçirmiştir.

Daha fazla değişime duyulan ihtiyaç

Ancak, operasyonel etkinliği arttırma yolları ile ilgili arayışlarhiçbir zaman sona ermez. Bunun bir nedeni operasyonların ortayaçıkardığı ihtiyaçlar, en azından iki anlamda, süreklideğişmektedir. Birincisi, savaş alanlarındaki ihtiyaçlar, özellikleyetenekler açısından, devamlı değişiklikler göstermektedir. Bunaörnek olarak eski Yugoslavya gösterilebilir. İkincisi, başlatılanyeni operasyonlar daha evvelki operasyonlardan daha fazla, hattabazen daha farklı ihtiyaçları da beraberinde getirirler.Afganistan’daki Güvenlik Gücü (ISAF), Kosova Gücü, ActiveEndeavour operasyonu ve Irak’taki NATO Eğitim Misyonlarındaduyulan ihtiyaçlar birbirinden farklıdır ve bu ihtiyaçlarınhepsinin aynı zamanda karşılanması gereklidir. Daha fazla değişimihtiyacının bir başka nedeni de NATO’nun henüz operasyoneletkinliğin çeşitli unsurlarını iyileştirmekte veya bunları tutarlıbir bütün içine oturtmakta yeterli ilerleme gösterememişolmasıdır.

Yetenekleri taahhütler ile eşleştirmekte belirgin bir problemçıkmıştır. Operasyon yürütme konusundaki politik taahhüt ve buoperasyonların gerektirdiği kuvvetleri sağlamak arasında bir boşlukvardır. Bu boşluk çoğu kez amaç ve mevcut araçlar arasındakifarklılıktan doğmaz. Örneğin, Müttefikler ISAF için bir avuçhelikopteri bir araya getirmekte zorlanmışlardı ancak yine aynıMüttefikler Asya’daki tsunami felaketinin hemen ardından yüz kadarhelikopteri süratle bir araya getirdiler.

Operasyonlarla ilgili politik kararlar ile ihtiyaç beyanlarınıngüvenilir şekilde yerine getirilmesi arasında ısrarla devam edenfarklılık üç sorundan kaynaklanmaktadır: politik irade, kaynaklarve yetenekler ile ilgili sorunlar. Müttefik liderler bir süredir busorunlar ve bu sorunlar arasındaki ilişkilerin bilincindedirler.İki yıl önce NATO Sekreteri olarak görevde bulunan Lord Robertson,NATO ülkelerinin İttifak veya başka örgütlerin himayesindeüstlendikleri politik taahhütleri askeri açıdan karşılamaya nekadar istekli oldukları ve gerekli yeteneklere ne kadar sahipoldukları konusunda duyduğu endişeleri dile getirmişti. Ayrıca, budurumun nedenlerinin karmaşık olduğunu ancak bu nedenlerin“kullanılabilirlik” başlığı altında toplanabileceğini söylemişti.Lord Robertson, Müttefikler üstlendikleri taahhütler içinkuvvetlerinin daha büyük bir bölümünü kullanılabilir halegetirmedikçe ve bu kuvvetleri operasyonun başarısı için gerekensayılarda ve şekilde konuşlandırmadıkça, İttifak’ın önemlitaahhütlerde bulunduğu uluslararası forumlarda kriz doğabileceğinibelirtmişti.

Taahhütler ve tahsis edilebilecek kuvvetler arasındaki fark konususon yıllarda NATO gündeminde yer almaktadır. Bu farkı kapatmak vegenel olarak operasyonların etkinliğini arttırmak amacıyla bazıadımlar atılmıştır. Nisan 2005’te Müttefik Dönüşüm Komutanlığıhimayesinde Norfolk, Virginia’da bir seminer yapılmıştır. GenelSekreter Jaap de Hoop Scheffer’in başkanlığında yapılan vebüyükelçilerin katıldığı bu seminer, söz konusu farkın neredenkaynaklandığını ve bu farkı kapatmanın çarelerini belirlemesiaçısından önemli bir seminerdir. Bu nedenle, operasyonlar içinkuvvet planlama sürecinin iyileştirilmesi ve İttifak kuvvetlerininkullanılabilirliğinin arttırılması dahil, bu alanda yürütülençeşitli çalışmalardan bazen “Norfolk Gündemi” olarak da sözedilmektedir. Bu konuyla yakından ilgili olan ve NATO’nun çeşitlisavunma planlama faaliyetlerini daha etkili ve tutarlı halegetirmeyi amaçlayan bir başka girişim de Geniş Kapsamlı PolitikYönerge geliştirilmesidir.

Kuvvet oluşturma

İttifak çeşitli ve uzun süreli operasyonlar için kuvvetsağlayabilmelidir. Belirli operasyonlar için kuvvet planlamadakullanılan geleneksel düzenlemeler (Üye ülkeler NATO AskeriMakamları tarafından geliştirilen ihtiyaç listeleri doğrultusundabelirli bir süre için kuvvet tahsis etmeyi önerirler) giderek dahafazla memnuniyetsizlik yaratmaktadır zira bunlar dar açılı, kısavadeli, reaktif ve kuvvet planlama ile bağları zayıfdüzenlemelerdir. Bu nedenle Müttefikler, bu açıkları kapatacak bazıönlemler üzerinde anlaşmaya varmışlardır.

Bu doğrultuda başlatılmış en önemli girişimlerden birisi deNATO’nun operasyonel ihtiyaçlarına ve Müttefiklerin bu ihtiyaçlarıkarşılamak için yürüttükleri çalışmalara daha kapsamlı ve uzunvadeli bir bakış açısı getirebilmek için başlatılmış olan ve yıldabir yapılması planlanan küresel kuvvet oluşum konferanslarıdır.Örneğin, Müttefikler için 12 günlük uyarı yerine 12 aylık bir uyarıdoğrultusunda kuvvet sağlamak daha kolay olacaktır; özellikle diğermüttefiklerin de önemli operasyonel sorumluluklar taşıdıklarınıgördüklerinde ve kuvvetlerinin belirli bir süre sonra başkakuvvetlerle yer değiştirebilmeleri için planların var olduğukonusunda kendilerine garanti verildiğinde. Bu konferansların ilkiKasım 2005’te Avrupa Müttefik Kuvvetler Karargahında yapılmıştır veburadan aldığımız dersler gelecekteki konferansların daha da iyiolmasına yardımcı olacaktır. Ayrıca, Ortaklar ve NATO üyesi olmayandiğer ülkelerin kendilerini de ilgilendiren NATO operasyonları içinoluşturulacak kuvvetlere yapacakları potansiyel katkılarından nasıldaha iyi yararlanabileceğimizi incelemekteyiz.

Kullanılabilirlik

Daha önce de belirtildiği gibi, İttifak kuvvetlerininkullanılabilirliği konusundaki endişeler biraz eskiye dayanır.Kuvvetleri konuşlandırılabilir ve idame ettirilebilir hale getirmekPrag Yetenek Taahhütleri ve daha önceki Savunma YetenekleriGirişimi’nin ele aldığı konular arasındaydı. Bu konu bazı Müttefikkuvvetlerinin hala sadece alan savunmasında kullanılabileceğini veNATO’nun bugün ve gelecekte yürüteceği alan dışı kriz mukabeleoperasyonları için uygun olmadıkları gerçeğini yansıtıyordu. GeçenHaziran ayında İstanbul’da yapılan Zirve toplantısında NATO savunmabakanları kuvvetlerinin daha kullanılabilir hale getirilmesi ulusalçabaların yoğunlaştırılmasına karar verdiler. Bakanlar, her ülkenintoplam kara kuvvetlerinin % 40’ının NATO veya diğer örgütlerinhimayesinde yapılacak operasyonlarda konuşlandırılabilecek şekildeyapılandırılması, hazırlanması ve teçhiz edilmesine, ve toplam karakuvvetleri gücünün % 8’inin ya uzun süreli operasyonlara katılıyorolması ya da her an bu tür operasyonlara katılabilecek şekildeayrılmasına karar verdiler. Ayrıca, ulusal kullanılabilirlikhedeflerinin bu yüksek düzeyli politik hedefleri desteklemesininşart olduğuna karar verdiler. Bunun yanı sıra bakanlar,Müttefiklerin kuvvetlerini dönüştürmekte ne kadar başarılıolduklarının daha iyi görülebilmesi ve her Müttefiğin kendinideğerlendirebilmesi için bir ölçü oluşturulması için Kuzey AtlantikKonseyi’ni girdi-çıktı göstergeleri (personel gücü,konuşlandırılabilir personel, operasyonlarda uzun sürelikonuşlandırma yetenekleri, operasyonlar ve teçhizat için yapılanharcamalar) geliştirmekle görevlendirdiler.

Daha fazla operasyonel etkinlik arayışıhiçbir zaman sona ermeyecektir.

Bu çalışma halen devam etmektedir. Ülkeler %40 ve % 8’lik kullanılabilirlik hedefleri ile ilgili performansbilgilerini vermişlerdir. Duruma genel olarak bakıldığında, bazıMüttefiklerin İstanbul’da belirlenen bu hedefleri tutturduğu hattaaştığı, ancak bazılarının ise bu hedeflere ulaşamadığıgörülmektedir. Kısmen de olsa bunun bir nedeni, kuvvetleriniyeniden yapılandırma sürecinde her Müttefiğin farklı bir evredeolmasına bağlanabilir. Hedefi tutturanlar veya üstüne çıkanlardahil, bazı Müttefikler, kuvvetlerinin kullanılabilirliğiniiyileştirmeye yönelik gelecek planlarını da sunmuşlardır. Ancak, buönemli değişikliklerin bir gecede tamamlanamayacağı gerçeği deunutulmamalıdır.

Bu çalışmanın başarısını henüz tam olarak değerlendirmek mümkündeğildir. Söz konusu çalışma her ne kadar bazı başkentlerindikkatlerini kuvvetlerinin kullanılabilirliği ile ilgili sorunlaraçekmiş ve gelecekteki iyileştirmeler için planları tetiklemişse de,toplanan bilgiler kıyaslamaya elverecek nitelikte değildir. Bunedenle, bu bilgilere dayanarak Müttefiklerinin kuvvetlerininkullanılabilirliği konusunda tam bir sonuca varmak son derecezordur. Sonuç olarak, Müttefiklerin kuvvetlerini organize etmeşekillerindeki farklılıklardan ötürü ulusal rakamların mümkünolduğunca kıyaslanabilir ve pratik olması için daha fazlaçalışmalar yapılması gerekmektedir. Kara kuvvetlerininkonuşlandırılması ve idame ettirilmesi hava ve denizkuvvetlerininkinden daha zor olduğundan bugüne dek bu alandayürütülen çalışmalar daha ziyade kara kuvvetleri üzerindeyoğunlaşmıştır. Ancak, hava ve deniz kuvvetleri için de hedeflerbelirlenmesi gereklidir. Başlangıçtaki girdi-çıktı ölçülerinin dahamükemmel hale getirilmesi ve belki de genişletilmesi üzerindeçalışılacaktır.

Geniş kapsamlı bir Politik Yönerge

İstanbul Zirvesi’nde, Müttefik liderler Kuzey Atlantik Konseyi’nitüm İttifak yetenekleri, planlama disiplinleri, ve istihbaratfaaliyetleri için Stratejik Kavramı destekleyecek nitelikte genişkapsamlı bir politik yönerge hazırlamakla görevlendirdiler. Bugirişimin amacı, bir yandan yetenekleri iyileştirmekle ilgiliulusal taahhütlerin arkasında politik bir ağırlık olmasısağlanırken diğer yandan da yeteneklerin düzenlenmesi,geliştirilmesi ve cepheye yollanmasındaki farklı disiplinlerarasında bir uyum sağlanmasıdır.

Geniş Kapsamlı Politik Yönerge’nin amacı, çapı ve karakterihakkında bugüne kadar NATO Karargahında yürütülen görüşmelerebakıldığında, bu dokümanın İttifak’ın daha ileri düzeyde dönüşümüneışık tutacak kısa bir siyasi doküman olacağı açıkça görülmektedir.Bu doküman, özellikle, İttifak’ın gelecekteki askeri kuvvetleri veyeteneklerinin geliştirilmesine, ve bu yeteneklerle ilgiligereklerin belirlenmesi için istihbarat toplanmasına rehberlikedecektir. Bu dokümanın konumu Stratejik Kavram ile belirliplanlama alanlarına rehberlik eden diğer dokümanlar (örneğin,Kuvvet Planlaması ile İlgili Bakanlık Yönergesi) arasındaolacaktır. Stratejik Kavram’la tutarlı olacak olan bu yönerge,güvenlik ortamında 1999 yılından beri meydana gelmiş olandeğişiklikleri de dikkate alacaktır.

Bu doküman yetenek geliştirme konusundaki tüm planlamafaaliyetlerini ve disiplinleri yönlendirecektir. Bunlar arasındageleneksel savunma planlama disiplinleri de bulunmaktadır: kuvvet;silahlanma; danışma, komuta ve kontrol (C3); kaynaklar; nükleer; vesivil olağanüstü hal planlaması. Ancak hava savunma planlaması vestandardizasyon gibi yeteneklerle ilgili diğer faaliyetleri deetkileyecektir. Ayrıca, birlikte çalışabilirlik açısından, ulusalplanlama faaliyetleri için de bilgilendirici bir yanı olacaktır.Burada amaç, çeşitli ulusal planlama faaliyetleri ile toplu savunmaplanlaması arasındaki uyumu daha da geliştirmektir. Bu amaçla,Geniş Kapsamlı Politik Yönerge, İttifak’ın yeni güvenlik ortamındaneleri kazanma (özellikle operasyonel anlamda) arzusunda olduğunugösterecektir. Yönerge aynı zamanda, çeşitli planlamafaaliyetlerinin bir uyum içinde olmasını sürekli ve sistematikşekilde teşvik edecek bir yönetim mekanizmasıbelirleyecektir.

Kuzey Atlantik Konseyi, Geniş Kapsamlı Politik Yönerge’nin veyönetim mekanizması ile ilgili bir önerinin bu yıl sona ermeden vemümkün olan en kısa zamanda kendisine sunulmasını istedi. Bugirişimler (kuvvet planlama, kullanılabilirlik ve Geniş KapsamlıPolitik Yönerge) İttifak’ın operasyonel etkinliğini arttırmakaçısından son derece önemli araçlardır. Norfolk Gündemi’ndeistihbarat paylaşımının geliştirilmesi, NATO’nun ortak fonlarlailgili yaklaşımının güncelleştirilmesi gibi eşit derecede önemlibaşka girişimler de mevcuttur. Ama tüm önlemler eğer amaca uygunşekilde uygulanırlarsa verimli olacaklardır. Bu da politik iradegerektirir; yani tüm Müttefiklerin NATO operasyonlarının başarılıolmasına yardımcı olmak ve bu başarıda eşit bir rol oynamaya azimliolmalarını gerektirir.

Daha fazla operasyonel etkinlik arayışıhiçbir zaman bir zaman sona ermeyecektir.