Ιστορία

Στα 25 χρόνια που πέρασαν από την 14 Μαρτίου 1980 την ημερομηνίαπου απεβίωσε ο Manlio Brosio, ο τέταρτος Γενικός Γραμματέας τουΝΑΤΟ, το στρατηγικό περιβάλλον εντός του οποίου λειτουργεί το ΝΑΤΟάλλαξε σε σημείο που δεν αναγνωρίζεται όπως επίσης στον ίδιο βαθμόάλλαξαν και οι δραστηριότητες στις οποίες εμπλέκεται η Συμμαχία.Ωστόσο, μια πλευρά του έργου του ΝΑΤΟ που δεν μεταβλήθηκε, είναι ηδιαδικασία οικοδόμησης συναίνεσης. Και αυτό ήταν το σημείο που, οBrosio, ένας ήσυχος άνθρωπος που σπάνια τραβούσε την προσοχή τουκοινού ή των μέσων μαζικής ενημέρωσης, αρίστευσε στα επτά χρόνιααπό το 1964 έως το 1971 που υπηρέτησε ως ηγέτης τηςΣυμμαχίας.

Ο Brosio γεννήθηκε το 1897, και σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιοτου Τορίνο. Το ενδιαφέρον που είχε από νωρίς για την πολιτικήτελείωσε πρόωρα από την άνοδο στην εξουσία των φασιστών. Ο Brosioήταν αντιφασίστας, και επέστρεψε στην πολιτική σκηνή το 1943, καιεν συντομία έγινε Αναπληρωτής Πρωθυπουργός της Ιταλίας και στηνσυνέχεια, από το 1945 έως το 1946, υπουργός Άμυνας. Έχονταςυπηρετήσει ως Πρεσβευτής της Ιταλίας στη Σοβιετική Ένωση, τηΒρετανία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, και τη Γαλλία με αυτή τη σειράμεταξύ του 1947 και του 1964, ο Brosio ήρθε στο ΝΑΤΟ έχοντας τακατάλληλα προσόντα για να αντιμετωπίσει τα θέματα της Συμμαχίας τηνεποχή εκείνη. Σύμφωνα με τους κυριότερους ιστορικούς των ΓενικώνΓραμματέων του ΝΑΤΟ της εποχής του Ψυχρού Πολέμου, Robert S. Jordanκαι Michael Bloom, στο βιβλίο τους Political Leadership inNATO (Westview Press, Boulder, CO, 1979), ο Brosio σε όλες τιςεποχές ήταν βαθιά δεσμευμένος προς τη διατλαντική ενότητα καιυπήρξε ένα αληθινός ηγέτης και αντιπρόσωπος όλων των Συμμάχων –μεγάλων και μικρών.

Ο Brosio, ένας ευγενικός και φιλικός άνθρωπος, που απέφευγεοποιαδήποτε άμεση σύγκρουση εντός της Συμμαχίας, προτιμώντας αντ’αυτής να επικεντρώνεται στο να είναι ένας αποτελεσματικόςδιαχειριστής και στο να εργάζεται για να προωθήσει την συναίνεσημέσω της υπομονετικής διπλωματίας και της ατομικής διαπραγμάτευσης.Ήταν εξαιρετικά καλά ενημερωμένος και είχε ένα χάρισμα πάνω στηνλεπτομέρεια, και ο Brosio θα μπορούσε να φθάσει νωρίς το πρωί στοΝΑΤΟ και αμέσως να μπει σε όλες τις πολιτικές πλευρές τωνεπιχειρήσεων της Συμμαχίας. Οι βοηθοί του ενθυμούνται τηνεξαιρετική γνώση του πάνω στις τρέχουσες υποθέσεις την οποίααποκτούσε και διατηρούσε μέσα από την αδηφάγο ανάγνωση των πρωινώνεφημερίδων. Επίσης το πρωινό του πρόγραμμα συμπεριλάμβανε τηνεκμάθηση της Γερμανικής γλώσσας, για πίστευε ότι χρειαζόταν νααναπτύξει το γλωσσικό αυτό προσόν για να υπηρετήσει πιοαποτελεσματικά όλα τα μέλη της Συμμαχίας.

Η εποχή του Brosio ήταν εξαιρετικά δύσκολη περίοδος για τηνενδοσυμμαχική ενότητα γιατί στη διάρκειά της το ΝΑΤΟ άλλαξε τηνστρατηγική του λογική από ένα δόγμα «μαζικής ανταπόδοσης» σε αυτήτης «ευέλικτης αντίδρασης» και, ως αποτέλεσμα των διαφορών πάνω στονέο δόγμα, η έδρα της Συμμαχίας μεταφέρθηκε από το Παρίσι στιςΒρυξέλλες.

Επιδιώ

κοντας να παραμείνει σε όλες τις εποχές ηγέτηςόλων των Συμμάχων, και των 15, οι Jordan και Bloom σημειώνουν ότι οBrosio επέλεξε να παραδώσει προσωρινά την προεδρία του στοΒορειοατλαντικό Συμβούλιο. Με αυτόν τον τρόπο, ο Βέλγος Πρεσβευτήςστο ΝΑΤΟ, Andre de Staercke, υπηρέτησε ως ο de factoπρόεδρος του Βορειοατλαντικού Συμβουλίου στη διάρκεια τωνδιαπραγματεύσεων πάνω στην μετεγκατάσταση του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες.Εν τω μεταξύ, ο Brosio επικεντρώθηκε πάνω στη διατήρηση στενώνεπαφών και ανοικτής επικοινωνίας με όλους τους Συμμάχους και στησφυρηλάτηση της ενότητας του ΝΑΤΟ.

Την ίδια στιγμή καθώς το ΝΑΤΟ προετοιμαζόταν να μετακινηθεί στιςΒρυξέλλες, εμφανίστηκαν ενδοσυμμαχικές διαφορές πάνω στις προτάσειςγια τον έλεγχο των εξοπλισμών σε σύγκριση με αυτές της Ρωσίας καιπολλοί Σύμμαχοι πίστευαν ότι απαιτείτο μεγαλύτερη διαβούλευση εντόςτου ΝΑΤΟ. Με πρόταση του Βέλγου υπουργού Εξωτερικών Pierre Harmel,το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο ξεκίνησε μια μελέτη για τηνεπανεξέταση της αποστολής και του σκοπού του ΝΑΤΟ κατά τον ΨυχρόΠόλεμο.

Η Έκθεση Harmel, η οποία προήλθε από την μελέτη αυτή και η οποίαχρειάστηκε ένα χρόνο για να προετοιμαστεί, διατύπωσε ένα νέο καιεπαναστατικό μέλλον για το ΝΑΤΟ διαπιστώνοντας ότι η Συμμαχία είχεδύο αποστολές εξ ίσου σημαντικές: την άμυνα και την ύφεση. Με αυτόντον τρόπο, η έκθεση συνιστούσε ότι το ΝΑΤΟ θα έπρεπε να διατηρήσειτην παραδοσιακή του αποστολή της άμυνας και ότι θα έπρεπε νααναπτύξει έναν νέον αντικειμενικό στόχο, αυτόν της «ύφεσης». Κάτιπου σήμαινε ότι, ενώ αναγνώριζε την εξελισσόμενη απειλή για τηνασφάλεια που δημιουργούσε η Σοβιετική Ένωση και το Σύμφωνο τηςΒαρσοβίας και την ανάγκη για στρατιωτική αποτροπή, οι Σύμμαχοι θαέπρεπε επίσης να επιδιώξουν να προωθήσουν μια πιο σταθερή σχέση καινα αντιμετωπίσουν τα κύρια πολιτικά θέματα.

Σήμερα, οι περισσότεροι αναλυτές βλέπουν την Έκθεση Harmel ως έναεμπνευσμένο έγγραφο που βοήθησε στη διεύρυνση της αποστολής τουΝΑΤΟ επιτρέποντας στη Συμμαχία να μετακινηθεί πέρα από του να είναιαπλά ένας στρατιωτικός οργανισμός και να γίνει μια διπλωματικήένωση με πολιτικές αποστολές επίσης. Στο NATO, The EuropeanUnion and the Atlantic Community: The Transatlantic BargainReconsidered (Rowan and Littlefield, Boulder, CO, 2002), οStanley R Sloan του πιστώνει ότι βοήθησε στο να αποκατασταθεί μιαευρεία στρατηγική συναίνεση μεταξύ των Συμμάχων, καθώς το ΝΑΤΟεξελίχθηκε για να απασχοληθεί με διαφορετικές διπλωματικές,πολιτικές και στρατιωτικές προσεγγίσεις για να παράσχει διατλαντικήασφάλεια. Ευλόγως, η Έκθεση Harmel προλείανε το έδαφος για τιςευρύτερες αλλαγές στην αποστολή του ΝΑΤΟ που έλαβαν χώρα στη ΣύνοδοΚορυφής της Ρώμης το 1991, όταν η Συμμαχία ενέκρινε την πρώτη μετάτον Ψυχρό Πόλεμο Στρατηγική Αντίληψη.

Παρουσιάζει ενδιαφέρον, ότι ο ίδιος ο Brosio είχε αρχικάαμφιβολίες γύρω από την ύφεση. Αυτές εκφράζονται στα μέχρι στιγμήςαδημοσίευτα ημερολόγιά του, τα οποία φυλάσσονται στα αρχεία τουΙδρύματος Luigi Einaudi στο Τορίνο και σήμερα επιμελείται τηςέκδοσης τους ο Ιταλός ιστορικός Bruna Bagnato του Πανεπιστημίου τηςΦλωρεντίας. Παρ’ όλο που αμφέβαλε, τελικά υποστήριξε πλήρως τηνΈκθεση Harmel. Πράγματι, τόσο προτού επικυρώσουν όσο και αφούεπικύρωσαν επισήμως την Έκθεση οι Σύμμαχοι, ο Brosio ενίσχυσε τηδιατλαντική συνεργασία πάνω στον έλεγχο των εξοπλισμών μέσω τωνδιπλωματικών του προσπαθειών εντός της Συμμαχίας. Εν τω μεταξύ, οικαθοδηγούμενες από τους Αμερικανούς πρωτοβουλίες είχαν ωςαποτέλεσμα την Συνθήκη Μη Διασποράς Πυρηνικών και τις Συνομιλίεςγια τον Περιορισμό των Στρατηγικών Όπλων.

Πέρα από τις προσπάθειες κάτω από την ηγεσία του πάνω σε αυτά τασυγκεκριμένα γεγονότα της ιστορίας του ΝΑΤΟ, τον Brosio τονενθυμούνται ως πρωταθλητή στις αμυντικές δαπάνες, για τηνπειθαρχημένη διαχείριση των συνεδριάσεων του Συμβουλίου και για τηνγνώση που είχε όσο πάνω στο διπλωματικό πρωτόκολλο όσο και για τονσεβασμό του πρωτοκόλλου μεταξύ των Συμμάχων. Επίσης ο Brosio είχετο χάρισμα του να παραμένει ήρεμος στις τεταμένες συνεδριάσεις τουΒορειοατλαντικού Συμβουλίου, και σπάνια έδειχνε κάποιο συναίσθημαακόμη και κατά τη διάρκεια των πλέον έντονων συζητήσεων. Πράγματι,στις στιγμές που υπήρχε η μεγαλύτερη αντιπαράθεση, είχε την μεγάληικανότητα του να συντάσσει πρωτόκολλα αποφάσεων εκμεταλλευόμενοςτις εννοιολογικές και πολιτικές λεπτές αποχρώσεις όπου ήταν δυνατόννα προσδιοριστεί η συναίνεση της Συμμαχίας.

Στα απομνημονεύματά του, NATO: The Transatlantic Bargain(Harper and Row, New York. 1970), ο πρώην Πρεσβευτής των ΗΠΑ στοΝΑΤΟ Harlan Cleveland, ο οποίος υπηρέτησε στην Συμμαχία την εποχήτου Brosio, απονέμει τα εύσημα στον τέταρτο Γενικό Γραμματέα τουΝΑΤΟ γιατί προσέφερε το απαραίτητο «πολιτικό συστατικό» για τηνεπίτευξη συναίνεσης στα πλέον δύσκολα θέματα. Κάτι που το αποδίδειστο προσεκτικό και συνετό διπλωματικό τρόπο του Brosio, που συχνάβοηθούσε για να υπάρξει κοινή κατανόηση και επικοινωνία μεταξύ τωνΣυμμάχων.

Ο Brosio ήταν φανατικός υπέρμαχος των Γευμάτων των Πρεσβευτών τουΝΑΤΟ της Τρίτης, όπου οι Μόνιμοι Αντιπρόσωποι μπορούσαν νασυναντηθούν σε ανεπίσημο περιβάλλον για να βρουν και να αναπτύξουνκοινούς πολιτικούς αντικειμενικούς στόχους. Σε αντίθεση με τονπροκάτοχό του, τον Dirk Stikker, ο Brosio συμμετέχοντας στα γεύματααυτά τους έδωσε άλλο νόημα, και έτσι αυτά εξελίχθηκαν σε ένασημαντικό και μοναδικό χαρακτηριστικό του θεσμικού μηχανισμού τουΝΑΤΟ.

Επίσης ο Brosio κατάφερε να αναπτύξει αποτελεσματικές σχέσειςεργασίας και με τους δύο του Ανώτατους Συμμαχικούς ΔιοικητέςΕυρώπης, που υπηρέτησαν κατά την περίοδο που διετέλεσε ΓενικόςΓραμματέας – τους Αμερικανούς Στρατηγούς Lyman L. Lemnitzer καιAndrew J. Goodpaster – παρ’ όλο που είχαν τελείως διαφορετικέςπροσωπικότητες και ηγετικά στυλ.

Με δεδομένο ότι ο Γενικός Γραμματέας μπορεί να επηρεάσει τιςαποφάσεις του ΝΑΤΟ μόνο μέσω της προεδρίας που έχει στοΒορειοατλαντικό Συμβούλιο και δεν έχει καμία επίσημη εξουσία ή ισχύστη λήψη αποφάσεων πάνω στην πολιτική της Συμμαχίας, ο ηγέτης τουΝΑΤΟ περιορίζεται πάντοτε στην ικανότητά του να καθοδηγεί τηΣυμμαχία σε νέες κατευθύνσεις. Όπως και πολλοί άλλοι ΓενικοίΓραμματείς, ο Brosio κάποιες στιγμές πάλεψε για να μπορέσει ναακουστεί η φωνή του, με αποτέλεσμα να μην πρέπει να μεγαλοποιηθεί ηπροσωπική του επίδραση πάνω στη πολιτική της Συμμαχίας. Παρόλααυτά, με δεδομένες τις πολύπλοκες στρατηγικές προκλήσεις πουαντιμετώπισε το ΝΑΤΟ στα μέσα της δεκαετίας του 1960, τα ιστορικάαρχεία αποκαλύπτουν μια εξαιρετικά ευνοϊκή εικόνα για τα χρόνια πουείχε τα ηνία του ΝΑΤΟ. Πράγματι, η επιδέξια ικανότητα και ηυπομονετική διπλωματία που έφερε ο Brosio στον οργανισμό είναι ταπροσόντα που πρέπει να καλλιεργήσουν όλοι οι Γενικοί Γραμματείς γιανα βοηθήσουν τη Συμμαχία μέσα στις περιόδους της αλλαγής και τωνενδοσυμμαχικών διαφορών.

Ο Ryan C. Hendrickson είναι αναπληρωτήςκαθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Eastern Illinois,και εργάζεται πάνω σε ένα βιβλίο που αφορά τους Γενικούς Γραμματείςτου ΝΑΤΟ.