Συνεχίζοντας την οικοδόμηση ασφάλειας μέσω συνεταιρισμού

Η μελλοντική ανάπτυξη των σχέσεων του ΝΑΤΟ μετα Εταιρικά κράτη θα αποτελεί κύριο θέμα στην ατζέντα της Συμμαχίαςκατά τη Σύνοδο Κορυφής της Κωνσταντινούπολης που θα γίνει στα τέληΙουνίου. Ο αρχικός αντικειμενικός στόχος του Συνεταιρισμού του ΝΑΤΟήταν το γκρέμισμα των τειχών μεταξύ των πρώην αντιπάλων και ηοικοδόμηση ασφάλειας μέσα από το διάλογο και τη συνεργασία. Οισημερινοί αντικειμενικοί στόχοι του Συνεταιρισμού είναι πολύ πιοφιλόδοξοι – γιατί τα Εταιρικά κράτη εμπλέκονται τώρα μαζί με τοΝΑΤΟ στην επιτυχή αντιμετώπιση των προκλήσεων ασφαλείας του 21ουαιώνα.

Καθώς το ΝΑΤΟ μεταμορφώθηκε, εξελίχθηκε και οΣυνεταιρισμός. Σε κάθε τομέα – είτε πρόκειται για την ανάληψηαπαιτητικών αποστολών διατήρησης της ειρήνης, είτε για τηναντιμετώπιση των νέων απειλών για την κοινή μας ασφάλεια, όπωςείναι η τρομοκρατία και η εξάπλωση των όπλων μαζικής καταστροφής –οι Εταίροι παίζουν σημαντικό ρόλο τόσο στη διαμόρφωση όσο και στηβοήθεια για υλοποίηση των απαντήσεων του ΝΑΤΟ στις νέες προκλήσεις.Οι συμβουλές και η βοήθεια που παρέχονται από το ΝΑΤΟ μέσα από τουςμηχανισμούς του Συνεταιρισμού, έγιναν επίσης απολύτως απαραίτητεςγια την παροχή βοήθειας στους Εταίρους, όσον αφορά την επιτυχήαντιμετώπιση των θεμάτων της μεταρρύθμισης.

Το ΝΑΤΟ συχνά διαβουλεύεται με τους Εταίρουςτου μέσω του Ευρω-ατλαντικού Συμβουλίου Σύμπραξης (EAPC), το οποίοπροσφέρει το συνολικό πολιτικό πλαίσιο για τις σχέσεις με τουςΕταίρους. Επίσης, κάθε Εταίρος μπορεί να οικοδομήσει μια ατομικήσχέση με τη Συμμαχία μέσα από τη Σύμπραξη για την Ειρήνη, έναπρόγραμμα πρακτικών δραστηριοτήτων, από το οποίο οι Εταίροι μπορούννα επιλέξουν τις δικές τους προτεραιότητες για συνεργασία. Οι δύοαυτοί ουσιώδεις μηχανισμοί του Συνεταιρισμού εξελίχθηκαν σε κύριαστοιχεία της Ευρω-ατλαντικής αρχιτεκτονικής στον τομέα τηςασφάλειας.

Για να διατηρήσει ο Συνεταιρισμός τοδυναμισμό του και στενή σύνδεση με τη τη Συμμαχία, πρέπει ναπροσαρμόζεται συνεχώς για να ανταποκρίνεται στις εξελισσόμενεςπροτεραιότητες του ΝΑΤΟ. Καθώς το ΝΑΤΟ είναι τόσο σημαντικόςπρωταγωνιστής όσον αφορά την ασφάλεια, είναι φυσικό οι Εταίροι ναεπιθυμούν την ανάπτυξη μιας στενής σχέσης με τη Συμμαχία. Αλλά οΣυνεταιρισμός πρέπει παράλληλα να παραμείνει μια ελκυστική υπόθεσηγια τους Εταίρους, και να συνεχίσει να τους βοηθά για ναεκπληρώσουν τις φιλοδοξίες τους. Καθώς το ΝΑΤΟ και οι Εταίροιπροετοιμάζονται για τη Σύνοδο Κορυφής της Κωνσταντινούπολης στατέλη Ιουνίου, είναι αναγκαίο να αντιμετωπιστούν αρκετέςπροκλήσεις.

Πρώτον, η ισορροπία μεταξύ Συμμάχων καιΕταίρων άλλαξε. Στις 29 Μαρτίου, επτά πρώην Εταίροι – Βουλγαρία,Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Ρουμανία, Σλοβακία και Σλοβενία –έγιναν Σύμμαχοι. Για πρώτη φορά, το ΝΑΤΟ έχει περισσότερα μέλη (26)από Εταίρους (20). Έτσι οι Σύμμαχοι θα πρέπει να είναι έτοιμοι νααναλάβουν έναν ακόμη πιο ενεργό ρόλο για να διασφαλίσουν ότι οΣυνεταιρισμός παραμένει δυνατός. Ακόμη είναι και μια ευκαιρία γιανα επανεξετάσουμε ποιες προτεραιότητες θα πρέπει να ακολουθήσουμεαπό κοινού μέσα από τον Συνεταιρισμό.

Δεύτερον, οι Εταίροι αποτελούν μια τελείωςδιαφορετική ομάδα. Συμπεριλαμβάνουν τόσο στρατηγικά σημαντικά κράτητου Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας όσο και δυτικοευρωπαϊκάαδέσμευτα κράτη. Όλα αυτά τα κράτη έχουν τελείως διαφορετικέςανάγκες ασφαλείας και επιθυμίες, με αποτέλεσμα να διαφέρουν οιπροτεραιότητές τους και οι αντικειμενικοί τους στόχοι. ΟΣυνεταιρισμός θα πρέπει να είναι αρκετά ευέλικτος ώστε να λαμβάνειαυτό υπ’ όψιν του.

Για παράδειγμα, τα κράτη του Καυκάσου και τηςΚεντρικής Ασίας, θα πρέπει να βοηθηθούν από τα μέσα που διαθέτει οΣυνεταιρισμός για να ακολουθήσουν τις δικές τους πρωτοβουλίες γιαμεταρρύθμιση. Με δεδομένη την επιδεξιότητα της Συμμαχίας στηναμυντική μεταρρύθμιση και την εμπειρία που αποκτήθηκε από τα νέαμέλη μέσα από το Σχέδιο Δράσης για Μελλοντικά Μέλη, η βοήθεια γιατην αμυντική μεταρρύθμιση και για την μεταρρύθμιση των στρατιωτικώνδομών θα αποτελεί κύριο τμήμα της διαδικασίας αυτής.

Αλλά για να ανταποκριθούμε κατά τον καλύτεροτρόπο στις ανάγκες για μεταρρύθμιση, ο Συνεταιρισμός θα πρέπει ναβοηθήσει και στην επιτυχή αντιμετώπιση και άλλων σημαντικών τομέωντης εσωτερικής μεταρρύθμισης. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, τοΝΑΤΟ προσφέρει στους εταίρους έναν μηχανισμό που είναι γνωστός ωςτο Ατομικό Σχέδιο Δράσης της Σύμπραξης, ή IPAP, το οποίοσχεδιάστηκε για να συγκεντρώνει όλους τους διαφορετικούςμηχανισμούς για συνεργασία μέσω των οποίων ένας Εταίροςσυνεργάζεται με την Συμμαχία, καθώς και για να εντείνει την εστίασηστην εσωτερική μεταρρύθμιση. Το ΙΡΑΡ θα πρέπει να αναφέρει μεσαφήνεια τις προτεραιότητες για συνεργασία κάθε Εταίρου ατομικά καινα διασφαλίζει ότι οι διάφοροι μηχανισμοί που χρησιμοποιούνταιαντιστοιχούν άμεσα στις προτεραιότητες αυτές.

Σήμερα, αρκετά κράτη έχουν δείξει μεγάλοενδιαφέρον για την πρωτοβουλία αυτή, και η Γεωργία ήταν η πρώτη πουάρχισε τη διαδικασία όταν ο Πρόεδρός της, ο Mikhail Saakashvili,παρέδωσε το Έγγραφο Παρουσίασης της χώρας του στην έδρα του ΝΑΤΟστις 6 Απριλίου (για λεπτομέρειες πάνω σε αυτό το θέμα και για τουςάλλους μηχανισμούς, βλέπε άρθρο Η κατανόηση των εργαλείων της PfP τηςSusan Pond στο παρόν τεύχος του ΔελτίουΝΑΤΟ).

Και ενώ κάποιοι εταίροι αναπτύσσουν τις δικέςτους αμυντικές δομές και δυνατότητες, άλλοι είναι σε θέση νασυνεισφέρουν σημαντικές δυνάμεις σε ΝΑΤΟϊκές επιχειρήσεις. Σουηδικάστρατεύματα, για παράδειγμα, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στηναποκατάσταση της τάξης στο Κοσσυφοπέδιο μετά το ξέσπασμα τωνβιαιοπραγιών τον Μάρτιο. Για τους Εταίρους αυτούς, έχει ιδιαίτερησημασία να συνεχίσουν οι μηχανισμοί του Συνεταιρισμού του ΝΑΤΟ νατους επιτρέπουν να έχουν λόγο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων τουΝΑΤΟ, έτσι ώστε να μπορούν να επηρεάσουν την προετοιμασία και τηδιεξαγωγή των επιχειρήσεων που συμμετέχουν, ή εκείνων που θέλουν ναπαίξουν κάποιο ρόλο.

Τρίτον, ο Συνεταιρισμός θα πρέπει να κρατήσειτον ίδιο ρυθμό με αυτόν που ακολουθεί ο μετασχηματισμός του ΝΑΤΟ. Ηκαταπολέμηση της τρομοκρατίας είναι σήμερα μία από τις κύριεςπροτεραιότητες της Συμμαχίας. Οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου2001 εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών οδήγησε στην επίκληση γιαπρώτη φορά από το ΝΑΤΟ του Άρθρου 5. Την αμέσως επομένη ημέρα, τα46 μέλη του EAPC χωρίς κανένα όρο καταδίκασαν τις επιθέσεις στηνΝέα Υόρκη και την Ουάσιγκτον και δεσμεύτηκαν να αναλάβουν κάθεπροσπάθεια για να καταπολεμήσουν την μάστιγα της τρομοκρατίας.Καθώς και οι ίδιοι οι Εταίροι υπήρξαν θύματα τρομοκρατικώνεπιθέσεων, μοιράζονται και αυτοί την φιλοδοξία του ΝΑΤΟ γιαενίσχυση της συνεργασίας στην μάχη εναντίον τηςτρομοκρατίας.

Στην πράξη το έργο στον τομέα αυτό θασυνεχιστεί μέσα από το Σχέδιο Δράσης της Σύμπραξης εναντίον τηςΤρομοκρατίας. Το Σχέδιο Δράσης σχεδιάστηκε για να προωθήσεικαι να διευκολύνει την συνεργασία μεταξύ των κρατών του EAPC μέσααπό την πολιτική διαβούλευση και τα πρακτικά προγράμματα υπό τηναιγίδα του EAPC και της Σύμπραξης για την Ειρήνη (για περισσότεραπάνω στο Σχέδιο Δράσης της Σύμπραξης εναντίον της Τρομοκρατίας,βλέπε άρθρο Η συνεργασία με τους Εταίρους για τηνκαταπολέμηση της τρομοκρατίας του Osman Yavuzalp στοτεύχος του Δελτίου ΝΑΤΟ της άνοιξης 2003).

Για την επιτυχή αντιμετώπιση των νέωναπειλών, καθώς και για την υλοποίηση του πλήρους φάσματος τωναποστολών του ΝΑΤΟ, οι ηγέτες του δεσμεύτηκαν για την ενίσχυση τωνστρατιωτικών δυνατοτήτων της Συμμαχίας. Οι Συμμαχικές δυνάμειςπρέπει να είναι σε θέση να κινούνται γρήγορα οπουδήποτε τιςχρειάζονται και να διατηρούν τις επιχειρήσεις τόσο σε απόσταση όσοκαι σε διάρκεια, ακόμη και σε περιβάλλον όπου μπορούν νααντιμετωπίσουν πυρηνικές, βιολογικές και χημικέςαπειλές.

Εάν οι Εταίροι επιθυμούν να συνεισφέρουν στιςπλέον απαιτητικές ΝΑΤΟϊκές επιχειρήσεις, τότε και εκείνοι θα πρέπεινα αναπτύξουν δυνάμεις που να είναι σε θέση να πληρούν τιςπροϋποθέσεις αυτές. Η Διαδικασία Σχεδιασμού και Αναθεώρησης (PARP)ήταν επί μακρόν το όχημα για την προετοιμασία των Εταιρικώνσυνεισφορών για αποστολές μέσα από την ανάπτυξη των κατάλληλωνδυνατοτήτων που βασίζονται στα πρότυπα του ΝΑΤΟ. Η διαδικασία αυτήομοιάζει αρκετά με τη Διαδικασία Αμυντικού Σχεδιασμού που έχει τοίδιο το ΝΑΤΟ, κάτι που πρέπει να συνεχιστεί για να διασφαλιστεί ότιοι Εταίροι θα είναι σε θέση να συνεισφέρουν σε αποστολές με τονπλέον κατάλληλο δυνατό τρόπο.

Ίσως το πιο ισχυρό παράδειγμα του τρόπου πουεξελίχθηκε το ΝΑΤΟ κατά τα τελευταία χρόνια να είναι η ανάμειξη τηςΣυμμαχίας στο Αφγανιστάν. Η Συμμαχία καθοδηγεί τη Διεθνή ΔύναμηΒοηθείας για Ασφάλεια (ISAF) από τον Αύγουστο του 2003, για ναβοηθήσει την επικράτηση της ειρήνης και της σταθερότητας στοΑφγανιστάν και για να διασφαλίσει ότι η χώρα δεν θα χρησιμοποιηθείποτέ πια ως βάση τρομοκρατών.

Η παρουσία του ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν, πολύμακριά από την παραδοσιακή περίμετρο του, τονίζει τους λόγους γιατους οποίους ο Συνεταιρισμός είναι τόσο σημαντικός για τη Συμμαχία,καθώς και γιατί η Συμμαχία χρειάζεται να δώσει μεγαλύτερη προσοχήστις ανάγκες των Εταίρων της Κεντρικής Ασίας. Επί του παρόντος,στην αποστολή εκπροσωπούνται οκτώ Εταίροι, και πολλοί προσφέρουνπολύτιμες εξειδικευμένες δυνάμεις όπως είναι η στρατιωτικήαστυνομία και οι ομάδες αποναρκοθέτησης. Γενικώς οι δυνατότητεςαυτές είναι δυσεύρετες, όμως αποτελούν σημαντικό τμήμα τηςεξισορροπημένης δομής δύναμης που είναι ουσιώδης για την επιτυχίακάθε επιχείρησης.

Τα Εταιρικά κράτη στην Κεντρική Ασία έπαιξαναποφασιστικό ρόλο στη διασφάλιση των προμηθειών της διοικητικήςμέριμνας των δυνάμεων της ISAF, καθώς ο εξοπλισμός πρέπει ναπεράσει δια μέσου αρκετών Εταιρικών κρατών, προτού φθάσει στοΑφγανιστάν. Οι σχέσεις που αναπτύχθηκαν μέσα από τη Σύμπραξη γιατην Ειρήνη έβαλαν τις βάσεις έτσι ώστε οι Σύμμαχοι να προχωρήσουνσε διμερείς συμφωνίες για να περάσουν τα υλικά transit διαμέσου τωνκρατών αυτών, καθώς και για την στρατοπέδευση δυνάμεων καιαποθήκευση εφοδίων στο έδαφός τους.

Με δεδομένη τη διαφορετική εθνική σύνθεση τουΑφγανιστάν, αρκετοί Εταίροι της Κεντρικής Ασίας επίσης έχουνεπιρροή πάνω σε σημαντικούς τοπικούς πρωταγωνιστές, την οποίαμπορούν να χρησιμοποιήσουν για την υποστήριξη των αντικειμενικώνστόχων της ISAF. Λόγω των διαφόρων αυτών παραγόντων, τα κράτη τηςΚεντρικής Ασίας, που κάποτε θεωρείτο ότι βρίσκονταν στην περιφέρειατου Ευρω-ατλαντικού χώρου, σήμερα αποτελούν σημαντική περιοχή πουγειτνιάζει με τη Συμμαχία – και ο Συνεταιρισμός θα πρέπει νααντικατοπτρίζει την ενισχυμένη αυτή σπουδαιότητα.

Ο Συνεταιρισμός πρέπει να προσαρμόζεταισυνεχώς για να ανταποκρίνεται στις εξελισσόμενες προτεραιότητες τουΝΑΤΟ.

Τέταρτον, ο Συνεταιρισμός πρέπει ναπαραμείνει ανοικτός για νέα μέλη. Τόσο η Βοσνία και Ερζεγοβίνη όσοη Σερβία και το Μαυροβούνιο έχουν κάνει σαφή την επιθυμία τους νασυμμετάσχουν. Το ΝΑΤΟ κατέστησε σαφές ότι για να πραγματοποιηθείκάτι τέτοιο θα πρέπει να πληρούν τις καθιερωμένες από το ΝΑΤΟπροϋποθέσεις, όπου η σημαντικότερη μεταξύ αυτών είναι η πλήρηςσυνεργασία με το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώηνΓιουγκοσλαβία στην Χάγη.

Πέμπτον, ο Συνεταιρισμός πρέπει να συνεχίσειτην αρχική του λειτουργία, και να προσφέρει ένα φόρουμ γιαδιαβουλεύσεις ασφαλείας με τους Εταίρους πάνω σε θέματα πουβρίσκονται στο προσκήνιο των σημερινών ανησυχιών για την ασφάλεια.Ο Συνεταιρισμός έχει στη διάθεσή του ένα φάσμα από διαθέσιμουςμηχανισμούς για συναντήσεις μεταξύ όλων των Συμμάχων και τωνΕταίρων, ή σε μικρότερες αλλά χωρίς όρια ομάδες, κάτι που εξαρτάταιαπό τα θέματα που τίθενται προς συζήτηση. Πρέπει να διατηρηθεί ηελκυστικότητα των διαφόρων αυτών μηχανισμών – τόσο για τουςΕταίρους όσο και για τους Συμμάχους.

Οι πλέον πρόσφατες συνεδριάσεις του EAPC σεεπίπεδο Πρεσβευτών που έγιναν εφέτος ασχολήθηκαν με μια ομάδαθεμάτων τα οποία θα έχουν καίρια σημασία τόσο για τους Συμμάχουςόσο και για τους Εταίρους, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονταν ηεξέλιξη στα Βαλκάνια, η μη εξάπλωση των όπλων μαζικής καταστροφήςκαι η μάχη εναντίον της τρομοκρατίας. Επίσης το EAPC προσφάτωςσυμφώνησε να καθιερώσει ένα καινούργιο Forum Ασφαλείας του EAPC, τοοποίο θα συνεδριάζει μία φορά τον χρόνο σε υψηλό επίπεδο για νασυζητά τα σημαντικά θέματα ασφαλείας, και το πώς θα μπορούν να τααντιμετωπίσουν καλύτερα από κοινού το ΝΑΤΟ και οι Εταίροιτου.

Η εξελισσόμενη πολιτική του Συνεταιρισμού τηςΣυμμαχίας είχε τεράστια επιτυχία βοηθώντας να μεταβληθεί τοστρατηγικό περιβάλλον στον Ευρω-ατλαντικό χώρο. Προωθώντας τηνπολιτική και την στρατιωτική διαλειτουργικότητα, ο Συνεταιρισμόςβοήθησε να δημιουργηθεί μια πραγματική Ευρω-ατλαντική κουλτούραασφαλείας –μια ισχυρή αποφασιστικότητα για να εργαστούμε μαζί γιατην επιτυχή αντιμετώπιση των κρισίμων προκλήσεων ασφαλείας, εντόςκαι εκτός της Ευρω-ατλαντικής κοινότητας των κρατών. Οι 26 Σύμμαχοικαι οι 20 Εταίροι, καθώς θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται μαζί, θααυξήσουν και την ικανότητά τους για την αντιμετώπιση των κοινώνπροκλήσεων με κοινές αντιδράσεις. Η Σύνοδος Κορυφής τηςΚωνσταντινούπολης θα επιβεβαιώσει την τάση αυτή και θα δείξει τοδρόμο προς το μέλλον.

Ο Robert Weaver είναι επικεφαλής του τομέαΚρατικών Σχέσεων και Πολιτικών Υποθέσεων στην Γενική ΔιεύθυνσηΠολιτικών Υποθέσεων και Πολιτικής Ασφαλείας τουΝΑΤΟ.