2023 NATO Zirvesinin ardından

Rusya’nın Ukrayna’da yürüttüğü savaş devam ederken Avrupa güvenliği konusu da zirvede etraflıca tartışıldı. Haziran sonunda dünya, Rusya'nın devlet destekli paramiliter grubu Wagner'in başkanı Yevgeny Prigozhin'in birliklerine Moskova'ya doğru hareket etmeleri emrini vermesini izledi ve dolayısıyla Rusya'da durumun ne kadar öngörülemez olmaya devam ettiğini gördü. Avrupa güvenliği en önemli endişe kaynağı olmaya devam ediyor; bu nedenle, NATO, Başkan Zelenskiy ve Ukrayna halkına verdiği desteği sürdürmekteki kararlı ve değişmez tutumunu devam ettirmelidir.

Zirve sırasında İttifak, doğru bir kararla, çatışmanın Ukrayna’nın şartlarına uygun şekilde çözümlenmesi için verdiği desteği herhangi bir değişiklik yapmadan sürdüreceğini taahhüt etti. Ukrayna’ya öldürücü ve öldürücü olmayan malzeme desteği, maddi destek ve istihbarat yardımının yanı sıra gönderilen teçhizatın kullanımı konusunda askerlere verilmekte olan eğitimin sürdürülmesine ilişkin kararlar alındı ve güvenceler verildi. Bu taahhüt, Ukrayna’ya güven veren bir mesaj olmasının yanı sıra, Moskova’ya ve NATO’nun güvenlik çıkarları ile aynı çizgide olmayan diğer aktörlere NATO’nun misyonuna sadık kalacağının ve kötü amaçlı liderlerin NATO’nun çıkarlarına zarar vermelerini veya ittifak içinde çatlaklara neden olmalarını engelleyeceğinin altını çizen bir mesajdı.

Ukrayna her ne kadar NATO üyesi olmayı arzu ediyorsa da, bu konuda yapılacak görüşmelerin tarihini belirleme konusunun bir süre için rafa kaldırılması akıllıca olacaktır, zira Ukrayna sıcak bir savaşın ortasında İttifak’a kabul edilirse, İttifak, 5. Madde uyarınca Rusya ile doğrudan bir çatışmaya girme riskiyle karşı karşıya kalacaktır.

Bu durumda NATO bu çatışmada doğrudan angaje olmamak için elinden gelen her şeyi yapmalı ve Rusya’nın gücünü kontrol altında tutmayı taahhüt etmiş, birleşmiş bir cephe görüntüsünü korumalıdır. Transatlantik bağın kararlılığını temsil eden NATO, Putin ve ordusu için caydırıcı olmaya devam ediyor; bu da çatışmanın NATO üyesi komşu ülkelere yayılmasının kabul edilemez olduğunu tartışmasız şekilde gösterecektir. NATO liderleri yeni NATO Force Model kuvvetine asker tahsis ederek katkıda bulunmayı taahhüt etmelidirler. Aynı şekilde, İttifak da dünya çapındaki yeni NATO Kuvvet Modeline kuvvet katkısında bulunmakta kararlı olmalıdır. Benzer şekilde İttifak, NATO Mukabele Kuvvetinin (NRF) tüm dünyadaki operasyonlarını desteklemeye devam edebilmek amacıyla Çok Yüksek Hazırlık Düzeyindeki Müşterek Görev Gücüne (VJTF) yatırım yapmaya devam etmelidir. Açıkçası, NATO zirvede kabul edilen bölgesel savunma planlarını geliştirmeye çalışırken bazı sorunlar çıkacaktır.

İki hafta önce, Genel Sekreterin ve diğer NATO Liderlerinin (en başta ABD, İngiltere ve Almanya) Türkiye'nin İsveç'in İttifak'a katılmasına izin verme konusundaki güvenlik kaygılarını giderme çabaları başarıya ulaştı; Türkiye ve Macaristan'ın rızasıyla, İsveç'i NATO'ya kabul etme süreci artık ilerleyebilir ve üye sayısı 32’ye ulaşabilir. Finlandiya'nın Nisan ayında katılması ve arkasından İsveç’in kabulüyle NATO'nun kuzey kanadında daha güçlü bir savunma yapısı oluşmasına yardımcı olur ve bu da, Rusya'ya ve diğerlerine, İttifak'ın batının demokrasi ve güvenliğine bağlı, tutarlı ve yetenekli olduğu yönünde açık bir mesaj gönderiyor.

İsveç NATO’ya yabancı değil; geçmişte Müttefiklerle beraber birçok tatbikata katıldı. Ülkenin gerek teçhizat gerekse üstün vasıflı, iyi eğitimli kuvvetler açısından İttifaka sunacağı çok şey var. Şu anda İttifaka katılması Rusya’nın durup düşünmesine yol açacak çünkü İsveç’e karşı girişilecek herhangi bir düşmanca eylem 5. Maddenin uygulanmasına zemin oluşturacak. Ayrıca, İskandinavya’daki diğer NATO ülkeleriyle (Danimarka ve Norveç) ortak sınırları olması nedeniyle İsveç’in İttifaka katılması Rusya’ya (ve diğer muhtemel hasımlara) İsveç’in ciddiye alınması gereken bir kuvvet olduğu ve transatlantik ortaklarla birliğini pekiştirmeyi amaçladığı mesajını verecek.

Aynı şekilde, Vilnius Zirvesinde NATO liderleri İttifakın dışına çıkarak Avrupa ve Kuzey Amerika’nın ötesindeki, özellikle de Hint-Pasifik bölgesindeki barış ve güvenlik değerlerini paylaşan ortaklarıyla işbirliğini yoğunlaştırmayı taahhüt ettiler. Bu karar güvenlik ve istikrarın dünyanın diğer taraflarına yayılmasına yardımcı olacak; eski bir atasözünün ifade ettiği gibi, az bir önlem fazla tedaviden iyidir.

Zirve sırasında NATO liderleri caydırıcılık ve savunmayı genişletme vaadinde bulundular. Bu vaat kısmen son aylarda daha endişe verici hale gelen nükleer çatışma tehdidinden kaynaklanıyor. Rusya yeni START antlaşmasından çekildi ve Ukrayna’daki savaş bağlamında sık sık nükleer tehditlerde bulundu. Bu şekilde nükleer silahlar ve dolayısıyla bu silahların olası kullanımı konusunu tırmandırdı. NATO geçmişte ve bugün olduğu gibi gelecekte de Putin’e, güvenlik konusunda, nükleer silahlara dayandırılmış yeteneklerin ötesinde başka seçeneklerin de olduğunu gösteren bir araç. Zirvede liderler tehditlere karşı koymak ve savunmayı güçlendirmek amacıyla savunma harcamalarını arttırmak konusunda da anlaştılar. Ayrıca bölgesel savunma planları vasıtasıyla üye ülkeleri gelecekteki tehditlerden korumak ve bir zorunluluk karşısında sadece 30 gün içinde 30,000’e kadar asker konuşlandırabilme yeteneğini garanti etmek için planlarında değişiklikler yapmayı veya yeni planlar geliştirmeyi taahhüt ettiler. NATO bir taraftan Doğu Avrupa’da Muharebe Grubunun çalışmalarını desteklerken, bu girişimler NATO’nun komutasına tahsis edilebilecek kuvvetlerin sayısını arttırarak üye ülkelerde daha büyük sayıda ve yüksek hazırlık düzeyinde kuvvet bulunmasını garanti etmeyi, hem kuvvetleri hem de yetenekleri belirli coğrafi alanları savunmaya uygun hale getirmeyi planlıyor. NATO bu tutumundan vazgeçmeye ikna edilemeyecektir.

Bu yılki zirvenin büyük bir başarı olduğunu söyleyebiliriz. Ancak bölgesel savunma planlarının detaylarını geliştirmek, kuvvet oluşturma konferanslarında hazır bekleme konumunda yeni birlikler oluşturmak açısından ilerleme kaydetmek ve Ukrayna’ya Rusya ile savaşında hiç tereddütsüz destek vermeye devam etmek gibi vaatlerin gerçekleşmesi için daha çok şey yapılması gerekiyor. Ukrayna’daki savaş bir felaket olmakla beraber NATO ülkelerinin kararlılığını güçlendirdi. Genel Sekreter (büyük olasılıkla İttifak tarihindeki en etkili ve kararlı lider) korkusuz bir uluslar ötesi örgütün yüzü olmaya devam edecek ve iki kararlı Avrupa ülkesi (Finlandiya ve İsveç) tarihteki barış ve demokratik değerleri koruyan en uzun ve en etkili İttifaklardan biri olan NATO’ya güç katacaklar. Sonuç olarak, NATO bugün daha önce olduğundan çok daha güçlü ve çok daha bütünleşmiştir ve bir örgüt olarak 2023 zirvesinin başarıları üzerine yenilerini katmayı taahhüt etmelidir.