Güvenli ve işlevsel bir geri bölge yaratmak: NATO’nun yeni MDİKKK Karargâhı

MDİKKK’nin oluşturulması kararı Şubat 2018’de Norfolk’taki kardeş Müşterek Kuvvet Komutanlığı ve NATO savunma bakanları tarafından onaylandı. Norfolk Müşterek Kuvvet Komutanlığı Kuzey Amerika ve Avrupa arasındaki deniz yollarının güvenliğini sağlamaya çalışırken MDİKKK de Avrupa’nın ‘geri bölge’olarak adlandırılan alanını korumaktadır. Askerȋ duruşu ve lojistik konumu ile ideal bir platform olan Almanya ‘çerçeve devlet’ MDİKKK’nin kuruluşunda çok önemli bir rol oynamıştır. MDİKKK, NATO Kuvvet Yapısının bir parçasıdır ve operasyonel olarak Avrupa Müttefik Kuvvetleri Yüksek Komutanı’nın (SACEUR) komutası altındadır. İlk başlarda MDİKKK, 280 personelden (barış zamanında) oluşacaktır; bir kriz durumunda bu sayı doğal olarak yükselecektir.

Rusya’nın 2014 yılında Ukrayna’yı gayrimeşru şekilde ilhakından ve güneyden kaynaklanan güvenlik sorunlarının (IŞİD/Daeş ve diğer terör gruplarının acımasız saldırıları dâhil) giderek artmasından beri NATO toplu savunmasında Soğuk Savaş’tan bugüne kadar en geniş çaplı gelişmeyi yaşamış ve 360 derecelik bir yaklaşımı benimsemiştir.

Komutanlar ve planlamacılar SACEUR’ün sorumluluk alanında bir boşluk olduğunu fark etmişlerdir. Eğer bir çatışma esnasında ileri hattın, diyelim 1000 km gerisinde, güvenlikle ilgili bir olay olursa bundan kim sorumlu olacaktır? SACEUR’ün kendisi mi yoksa Müşterek Operasyon Alanlarındaki iki Müşterek Kuvvet Komutanından (Brunssum ve Napoli) biri mi? Ne de olsa herkes kendi Müşterek Operasyon Alanındaki askerȋ operasyonlar üzerinde odaklanacaktır. Güvenli bir geri bölge, birlikleri hızla takviye etme yeteneği ile birleştiğinde hem temel görevler – savaşmak – üzerinde odaklanılmasına imkân sağlayacak hem de operasyonlar için önemli bir başarı faktörü olacaktır.

Soğuk Savaş sırasında geri bölge için yeni bir karargâh gerekmezken şimdi neden gerekli oldu? Bunun üç nedeni var: askerȋ duruş, coğrafya ve planlama.

Birincisi, NATO’nun askerȋ yetenekleri son 30 yılda büyük ölçüde azalmıştır. Soğuk Savaş sırasında Müttefiklerin duruşuna karşılık İttifak’ın doğu kanadında bugün Müttefikler tümenler yerine taburlarla ölçülecek kadar sınırlı bir ileri varlık bulundurmaktadır. Bu da, birliklerin hazırlıklılığı ve hızla takviye edilebilmelerinin –geri bölge vasıtasıyla – caydırıcılık ve savunmanın temel bir unsuru olduğu anlamına gelir.

İkincisi, NATO’nun doğulu üyelerinin katılımıyla beraber mesafeler çok büyümüştür. Örneğin, geçmişte Rotterdam limanından Batı Almanya sınırına gitmekte yapmakta olan bir Amerikan ordusu konvoyu bunun için 500 km yol katederdi ve sadece bir sınır geçmek zorundaydı. Bugün ise Talin’e gitmek için 2200 km den fazla yol kat etmek ve beş sınır geçmek gerekiyor. Aslına bakılırsa, Soğuk Savaş sırasında birçok Avrupa ülkesi ileri hat üzerinde veya yakınındaydı; bugün ise bu hattın çok uzağında kalmışlardır (hem gerçek hem algı olarak).

Son olarak, Soğuk Savaş Sırasında konuşlandırma ve operasyonlar ile ilgili NATO planlaması kapsamlı ve kesin olurdu. Örneğin, Müttefik ülkelerin tank taburları olaylar tırmandığı takdirde Batı Almanya’da nerede ve nasıl konuşlanacaklarını gayet iyi bilirlerdi. Aynı NATO’nun REFORGER](https://www.wikiwand.com/en/Exercise_Reforger) (Kuvvetlerin Almanya’ya Geri Dönüşü) tatbikatlarında olduğu gibi rotalar hazırlanır, prosedürler sınanır ve düzenli olarak her şeyin alıştırması yapılırdı.

Berlin Duvarı’nın yıkılmasından ve Varşova Paktı’nın dağılmasından sonra NATO karargâhında kesintiler başladı ve planlar ortadan kalktı. NATO’nun temel odak noktası Afganistan’daki gibi farklı tür planlama ve lojistik gerektiren alan dışı operasyonlara çevrildi. Misyonları is takdire bağlı idi– yer ve zamanını Müttefikler seçiyordu. Planlama özel olarak o anki duruma göre yapılıyor ve teçhizat ticari gemilerle veya havadan (hatta bazen anlaşmalı Rus ve Ukrayna uçakları ile) naklediliyordu.

Bu arada Avrupa’da hiç askerȋ görüş alınmadan yollar ve köprüler gibi yeni altyapılar kuruluyordu. Bu durum 60 tonluk bir tankın A noktasından B noktasına götürülmesini hiç de kolaylaştırmıyordu. Artık NATO’nun tüm dikkati tekrardan toprak bütünlüğüne yöneltilecek tehditlere mukabele etmek üzerinde toplanmaya başladığından hazırlıklı olma durumu son derece önemli hale gelmiştir. Dolayısıyla planlar bir düğmeye basarak uygulanabilecek şekilde hazır olmalıdır. Planlama ve lojistik açısından NATO kaybettiği bir sanatı tekrardan öğrenmektedir.

Ancak, Soğuk Savaş dönemi ile sadece tek bir karşılaştırma yapmak yanıltıcı olabilir. NATO’nun 360 derecelik yaklaşımı ile geleneksel olarak geri bölge olarak görülmeyen yerler bugün geri bölge sayılabilir. Toplumlar 1989’dan beri büyük değişimler geçirmişlerdir. Ülkeler kritik altyapılarının çoğunu özelleştirmişler ve neredeyse her şeyi Internet bağlantılı hale getirmişlerdir. Tam zamanında teslim gibi iş verimliliğindeki yeni yaklaşımlar birçok örgütte ve sistemde fazlalık sorununu ortadan kaldırmıştır. Siber uzay kötü niyetli faaliyetler için yeni ve gayet cazip bir vektör sunmaktadır ve toplumlar ortaya çıkan zayıf noktalarını ve bağımlılıklarını daha yeni haritalamaya başlamışlardır.

Bu zayıf noktalar, siber saldırılar, yanlış bilgilendirme kampanyaları ve sabotaj gibi eylemlerin de dâhil olduğu gizli operasyonları kapsayan “hibrid savaş” için bir hedef oluştururlar. Daha da önemlisi, bu kötü niyetli faaliyetler ağırlıklı olarak bir silahlı çatışma öncesinde, yani barış zamanda, yer alırlar. Soğuk Savaş sırasındaki sivil hazırlıklılık kavramı bugün kısmen daha kapsamlı bir terim olan direnme gücü (bir krizden sonra derhal toparlanabilme yeteneği) terimi ile ifade edilmektedir ve hükümetin tümü yaklaşımını gerektirmektedir. Tüm bu yeni sorunlara mukabele edebilmek tamamen yeni bir şeyi öğrenme sanatını içerir.

JSEC’nin temel görevi iki ayaktan oluşur: güvenlik ve imkân ve kabiliyet kazandırma. SACEUR’ün sorumluluk alanındaki boşlukları ele almak için MDİKKK egemen devletlerin isteği üzerine, kriz zamanında güvenlik konuları ve kuvvetlerin korunması üzerinde odaklanır.

Bir kriz durumunda ortaya şöyle bir olası senaryo çıkabilir: ev sahibi bir ülke, kendi kuvvetleri o sırada bir operasyon yapmakta olduğundan veya ülkenin askerȋ kapasitesi zaten sınırlı olduğundan, buraya gelen askerlere ev sahipliği yapmayı ve geçişlerini güvence altına almayı başaramayabilir. Böyle bir durumda bu Müttefik ülke yardım için MDİKKK’ye başvurabilir ve gereken yardımı alabilir. Bir başka seçenek ise MDİKKK, tam kapasiteli bir müşterek karargâh olarak, taktik komutanlıklar emrine asker tahsis edebilir. Diğer senaryolar kritik yerler veya nakliye koridorları için havadan koruma sağlanması ile ilgili olabilir.

Bu tür senaryolar sadece Kuzey Atlantik Konseyi’nin MDİKKK’ye bir geri bölge belirlemek ve bir harekât planı üzerinde anlaşmaya varmak zorunda kaldığı bir kriz durumunda ortaya çıkar.

MDİKKK’nin misyonunun ikinci ayağı olan imkân ve kabiliyet kazandırma da aynı derecede önemlidir. İmkân ve kabiliyet kazandırma çok geniş kapsamlı bir terimdir ve sadece hareketlilik değil işlevsellik de içerir. Bu da Müşterek Harekât Alan ve Alanlarına giriş çıkışı kolaylaştıracak ve geliştirecek tüm unsurları kapsar.

Müttefik ülkeler halen kendi askerlerinin ve teçhizatlarının cepheye intikalinden kendileri sorumludurlar. Bu karmaşık hareketler gönderen ülkeler, transit geçiş ülkeleri ve ev sahibi ülkeler arasında birbirinden farklı çeşitli ikili anlaşmalarla düzenlenir. Çok sayıda ülkenin askerî birliklerini Müşterek Harekât Alanlarına gönderdikleri bir toplu savunma senaryosunda (NATO’nun kuruluş antlaşmasının 5. Maddesi kapsamında), bu sistem ağır baskı altında kalır. Bu nedenle son yıllarda Avrupalı Müttefikler kuvvetlerinin ve teçhizatın sınır geçişlerini hızlandırmak için bürokratik formaliteleri azaltmışlar ve sınır geçiş sürelerini 5 günün altına indirmeyi taahhüt etmişlerdir.

Birçok ülke kendi askerlerinin bir noktadan diğerine intikali için gereken askerî lojistik kapasiteden yoksundur (bu kapasite geçmişteki savunma harcaması kesintilerinin kurbanı olmuştur); bu yüzden bu ülkeler küçük bir sivil nakliye şirketleri havuzundan yararlanmak zorundadırlar. Ciddi bir kriz durumunda bu şirketlerin işleri başlarından aşkın olacak, ulaşım hatları geçilmez hale gelecek ve ev sahibi ve transit geçiş ülkeleri yardım çağrılarına cevap vermekte zorlanacaklardır. Askerî ölü ve yaralılar veya sivil mültecileri de kapsayan aksi yöne doğru yapılacak yolculuklar ise durumu daha da zorlaştıracaktır. İşte bu noktada MDİKKK devreye girer. Avrupa Müttefik Kuvvetleri Yüksek Karargâhının (SHAPE) rehberliğinde ve diğer NATO unsurları ile koordinasyon halinde Müttefiklerin geri bölgedeki çalışmalarını senkronize eder ve öncelik sırasına koyar.

Etkili bir koordinasyon ancak MDİKKK’nin mevcut durum ve ortak harekât hakkında net bir genel bakışa sahip olması halinde mümkün olabilir. Bu konuda temellerin barış zamanında atılmış olması gerekir; zira bu işe kriz sırasında sıfırdan başlamak çok geç olur. MDİKKK şimdiden NATO ülkelerin çoğunda bir ulusal temas noktaları ağı oluşturmuştur ve bu noktalar bulundukları ülkelerde hükümetin tümü yaklaşımına olanak sağlayacaklardır. MDİKKK Müttefikler tarafından paylaşılan ve güvenilir açık kaynaklardan gelen istihbaratla desteklenen verilerden yararlanacaktır. Bir kere yerine oturduktan sonra ortak harekâtla ilgili geniş tablo, bütünün parçalarından daha fazla olduğunu kanıtlayacaktır.

MDİKKK’nin bu genel bakış sayesinde SACEUR’e birliklerin öncelik sırası, seyahat düzenlemelerinde ortaya çıkan çelişkilerin çözümlenmesi veya gerekirse nakliye konvoylarının rotalarının değiştirilmesi konularında danışmanlık verebilecektir. Bu işlerin bazıları Hazır Müşterek Lojistik Destek Grubu’nun işbirliğiyle yapılacaktır. Hazır Müşterek Lojistik Destek Grubu NATO Komuta Yapısının bir parçasıdır ve 2020 yılında MDİKKK ile birlikte Ulm’da yerleşik hale gelecektir. Her ne kadar MDİKKK ile Hazır Müşterek Lojistik Destek Grubu arasında görevlerin tanımı tam olarak kesinleşmemişse de, bir boru hattı benzetmesi iki örgütün görevlerini açıklamaya yardımcı olabilir. MDİKKK harekȃt alanlarına giden boru hatlarını inşa eder ve korur, Hazır Müşterek Lojistik Destek Grubu ise bu boru hatlarından neyin ve ne kadar akacağını belirler.

Eğitim ve tatbikatlar MDİKKK’nin imkân ve kabiliyet kazandırma işlevinin gelişmesinde büyük önem taşırlar. Geçmişte tatbikatlar asker, teçhizat ve cephanenin Avrupa’nın sınırlarından geçişinin son derece yavaş ve külfetli bir iş olduğunu göstermişti. Avrupa’daki ABD Ordusunun eski komutanı emekli Korgeneral Ben Hodges’ın bu konuda ilerlemeler kaydedilmesinde önemli bir rolü oldu. ABD, kısmen de olsa NATO içinde imkân ve kabiliyet kazandırma işlevini teşvik etmek için MDİKKK’nin güçlü bir destekçisi oldu. Ne de olsa kriz zamanlarında Amerikan ordusu NATO’nun en hızlı hareket eden ve en ağır yükü taşıyan müttefikidir ve muazzam bir askeri güç sağlar. Bu da önümüzdeki yıl büyük ABD tatbikatı DEFENDER-Avrupa 20 sırasında uygulanacaktır. DEFENDER, Amerika’dan gelecek olan 20,000 askerle ABD ordusunun son 25 yıl içinde bir tatbikat için Avrupa’daki en büyük konuşlanması olacaktır. Bu tatbikat MDİKKK’nin gözlemlemek ve geri bölgede koordinasyon görevini nasıl gerçekleştirebileceğini öğrenmek için eline geçen ilk fırsat olacaktır.

NATO son dört yılda askerî ikmal projelerine NATO fonundan iki milyar avrodan fazla yatırım yapmıştır. Bu projelerden bazıları limanların Müttefik uçakları için büyük yakıt tanklarıyla takviye edilerek geliştirilmesi, havada yakıt ikmali yapan uçaklar için büyük bir park alanı inşa edilmesi ve Müttefik uçaklarının kullanımı için pistlerin restore edilmesidir.

Ayrıca Avrupa’nın birçok girişimi de MDİKKK’nin imkân ve kabiliyet kazandırma rolü için önemlidir. NATO’nun Avrupa Birliği ile işbirliğinin temel odak noktası haline gelmiş olan intikal kabiliyeti limanlar, yollar ve köprüler gibi sivil ve ticari ulaşım altyapısının askerî kuvvetler ve ağır malzemenin kullanımına uygun standartlarda olmasını sağlar. AB-NATO işbirliğinin en önemli projelerinden biri Hollanda tarafından başlatılan ve hem lojistik alanında hem de yasalar/yönetmelikler alanındaki eylem noktalarını kapsayan ‘Askerî İntikal’ projesidir. MDİKKK eğitim ve tatbikatlarda bu girişimlerin uygulanmasına ve operasyonel hale getirilmesine yardımcı olabilir.

MDİKKK’nin Ekim 2021 için planlanan tam harekât kapasitesine ulaşabilmesi için önünde ele alması gereken üç temel konu bulunmaktadır.

Bunlardan birincisi paydaşları arasında bilinci geliştirmektir. Uluslararası ağ içinde en merkezî koordinasyon noktası olmayı amaçlayan MDİKKK, önce Müttefiklere artı değerini kanıtlamalıdır. Müttefikler MDİKKK’yi faal olarak desteklemeye başlayıp ilgili verileri paylaşmaya başlayınca MDİKKK de onların çıkarlarına daha etkili biçimde hizmet edebilecektir.

İkinci sorun doktrin konusu ile ilgidir. NATO son zamanlarda askerî stratejisini başarıyla yenileyip güncellemiştir; bununla ilgili belgeler tamamlanmaktadır. Geliştirilmekte olan doktrin kapsamında MDİKKK yapacağı yenilikler ve yaparak öğrenmek konusunda SHAPE ile birlikte çalışmaktadır.

Ve son olarak MDİKKK birbirinden çok farklı iki misyonu bir araya getirecek bir karargâh kurmak zorundadır kalacaktır. MDİKKK’nin barış zamanında öncelikli görevi koordinasyon ve yardım üzerinde odaklanmaktır; bunun için sivil ve askerî paydaşlarla birlikte çalışacak ve geri bölgenin ortak bir operasyonel tablosunu çıkaracak yeni bir sistem geliştirecektir. Diğeri görevi ise bir krize hazırlık olarak, müşterek bir harekât karargâhı kurulmasıdır. Kaynakların artmasına rağmen hâlâ kıt olduğu yerlerde bu bir sorun olacaktır.

NATO açısından güvenli bir geri bölge caydırıcılığın önemli bir unsurudur. İttifakın duruma göre düzenlenmiş operasyonel ve ileri varlığı, ön cephedeki Müttefikleri hızla takviye edebilme yeteneğinin son derece önemli olduğunun göstergesidir. SHAPE’in hazırlıklı olma durumuna verdiği öncelik kapsamında MDİKKK koordinasyon ve imkân ve kabiliyet kazandırma işlevini geliştirme konusunda önemli bir rol oynamaktadır. Bu rol bir taraftan MDİKKK’in Soğuk Savaş döneminde alınan dersleri yeniden keşfetmesini kapsarken bir taraftan da yeni ve orijinal bir yaklaşım gerektirecektir. MDİKKK başlangıcından tam harekât kapasitesine ulaşma yolunda Müttefiklerin yanlarında olmaya devam edecek ve sivil ve askerî paydaşlarla yakın koordinasyon içinde olacaktır. 29 Müttefikin yirmi ikisi halen MDİKKK ile faal bağlantıdadır ki bu da onların geri bölgeye verdikleri önemi gösterir. MDİKKK geri bölgenin güvenli ve işlevsel olmasını sağlayarak NATO’nun yanında olacaktır.