NATO podjęło decyzję o budowaniu bliższych relacji z państwami Rady Współpracy Zatoki (GCC), ogłaszając w 2004 roku Stambulską Inicjatywę Współpracy (ICI), która pomogła rozwijać współdziałanie i pogłębiać wzajemne zrozumienie.

Po atakach terrorystycznych na Stany Zjednoczone we wrześniu 2001 roku po raz pierwszy w historii NATO jego państwa członkowskie jednogłośnie uzgodniły powołanie się na Artykuł 5 Traktatu Północnoatlantyckiego, który stwierdza, że atak na jednego sojusznika jest atakiem na wszystkich. Sojusz rozmieścił siedem natowskich samolotów rozpoznania AWACS w celu patrolowania przestrzeni powietrznej Stanów Zjednoczonych oraz rozpoczął operację bezpieczeństwa na Morzu Śródziemnym. Jednocześnie kilka państw podjęło walkę z Al Kaidą, rozpoczynając operację Trwała Wolność (Enduring Freedom) w Afganistanie, która stała się dopełnieniem natowskiej operacji Międzynarodowych Sił Wsparcia Bezpieczeństwa (ISAF), a później misji Zdecydowane Wsparcie (Resolute Support).

Doszło wówczas również do zasadniczej zmiany w stosunkach NATO z państwami Zatoki Perskiej [Arabskiej]. Państwa członkowskie Rady Współpracy Zatoki (GCC) zostały w naturalny sposób włączone do wyżej wspomnianych działań. Bahrajn wysłał członków swoich specjalnych sił bezpieczeństwa do Afganistanu. Kuwejt zezwolił na stacjonowanie oraz przelot nad swoim terytorium dla wszystkich rodzajów sił biorących udział w tej operacji. Katar zaoferował państwom natowskim możliwość użytkowania bazy lotniczej Al Udeid. Zjednoczone Emiraty Arabskie udostępniły wyspecjalizowane jednostki wojskowe oraz bazę lotniczą Al Minhad, która stała się ośrodkiem wsparcia dla operacji. Konkretne, szybkie i znaczące wsparcie ze strony tych państw umożliwiło zsynchronizowane wysiłki, których celem było wzmocnienie stabilności.

Katar zaoferował państwom natowskim możliwość użytkowania bazy lotniczej Al Udeid.  Na zdjęciu: amerykański bombowiec B-52 Stratofortress. © YouTube
)

Katar zaoferował państwom natowskim możliwość użytkowania bazy lotniczej Al Udeid. Na zdjęciu: amerykański bombowiec B-52 Stratofortress. © YouTube

Sformalizowanie układów partnerskich

Szczyt NATO w Stambule w czerwcu 2004 roku rozpoczął nową erę zaangażowania Sojuszu na Bliskim Wschodzie. Członkowie NATO od dawna rozumieli wartość współdziałania z państwami Półwyspu Arabskiego oraz fakt, że nasze bezpieczeństwo jest nierozerwalnie powiązane. Podczas szczytu w Stambule członkowie NATO formalnie zaprosili Bahrajn, Kuwejt, Oman, Katar, Arabię Saudyjską oraz Zjednoczone Emiraty Arabskie (ZEA) do tworzenia układów partnerskich z NATO w ramach Stambulskiej Inicjatywy Współpracy.

„Inicjatywa ta jest oferowana przez NATO zainteresowanym państwom w tym regionie, poczynając od członków Rady Współpracy Zatoki, aby pielęgnować wzajemnie korzystne relacje, a tym samym wzmacniać bezpieczeństwo i stabilność”– jak stwierdzili w deklaracji członkowie Sojuszu. Dopowiedzieli oni, że równolegle do liczącego już 10 lat Dialogu Śródziemnomorskiego (natowskiego strukturalnego partnerstwa z siedmioma państwami na południowym obrzeżu Morza Śródziemnego i w jego okolicy) Stambulska Inicjatywa Współpracy (ICI) „będzie rozwijana wraz z uczestniczącymi w niej państwami w duchu wspólnej odpowiedzialności i współdecydowania. Trwałe konsultacje i aktywne zaangażowanie będą decydujące dla ich sukcesu.”

Od tej pory stosunki NATO z tymi państwami miały już charakter nie tylko praktyczny, ale strategiczny. Nie była to już tylko współpraca operacyjna, ale także pogłębianie dialogu politycznego oraz wysiłki informacyjne i promocyjne realizowane w ramach tzw. dyplomacji publicznej w celu zwiększania wzajemnego zrozumienia. Cztery z sześciu państw członkowskich Rady Współpracy Zatoki stały się formalnymi członkami ICI – Kuwejt w 2004 roku, a Bahrajn, Katar i Zjednoczone Emiraty Arabskie w 2005 roku. Oman i Arabia Saudyjska wstrzymały się od członkostwa, zachowując status państw zaproszonych i współpracujących z NATO w zależności od rozwoju sytuacji.

Wspomniane umowy partnerskie dały każdemu z państw członkowskich ICI dostęp do natowskiego „menu współpracy partnerskiej” (Partnership Cooperation Menu - PCM) – szerokiej oferty edukacyjnej, szkoleniowej i konsultacyjnej przedstawionej przez NATO sieci państw partnerskich. Państwa członkowskie otworzyły już także misje dyplomatyczne przy NATO w Brukseli oraz akredytowały partnerskich przedstawicieli wojskowych przy natowskim Sojuszniczym Dowództwie Operacyjnym (znanym też jako Naczelne Dowództwo Sojuszniczych Sił Europy - SHAPE) w Mons, Belgia.

Stambulska Inicjatywa Współpracy (ICI) przyjęła proaktywne podejście do działań informacyjnych i promocyjnych, co wyraziło się w zaproszeniu ambasadorów do udziału w konferencjach w Bahrajnie, Kuwejcie, Katarze i Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Wielostronny wymiar tych stosunków wyłonił się, gdy ambasadorzy ze wszystkich państw członkowskich NATO oraz ICI zaczęli się spotykać, aby rozmawiać o sprawach cieszących się wspólną uwagą.

Powstanie Centrum

Jeszcze zanim sekretarz generalny Jens Stoltenberg mógł nazwać je “nowym domem NATO w Zatoce”, członkowie Sojuszu uznali, że oferta Kuwejtu dotycząca goszczenia “Regionalnego Centrum NATO-ICI” ma ogromny potencjał. Podczas szczytu Sojuszu w Chicago w maju 2012 roku przywódcy państw członkowskich udzielili poparcia inicjatywie tworzenia tego ośrodka w celu „wzmocnienia dialogu politycznego i praktycznej współpracy w ramach ICI”, a także po to, żeby „pomóc nam lepiej zrozumieć powszechne wyzwania bezpieczeństwa oraz omawiać metody ich wspólnego przezwyciężania.”

Pięć lat później NATO i Kuwejt podpisały porozumienie umożliwiające formalne otwarcie drzwi Centrum. Mały, ale bardzo zaangażowany międzynarodowy zespół został stworzony, aby realizować jego misję - wzmacniać współpracę poprzez szkolenia i działania otwarte dla NATO i Rady Współpracy Zatoki oraz ich członków. Zespół realizuje to, co przywódcy Sojuszu przewidzieli w Chicago w 2012 roku – stara się „zachęcać państwa partnerskie ICI do aktywnego korzystania z szans, jakie oferuje partnerstwo z NATO”, a także „zachować otwartość na przyjmowanie nowych członków ICI.”

Mały międzynarodowy zespół prowadzi Regionalne Centrum NATO-ICI” otwarte w 2017 roku w Kuwejcie. Centrum oferuje szkolenia i działania NATO, Radzie Współpracy Zatoki oraz ich członkom. © NATO
)

Mały międzynarodowy zespół prowadzi Regionalne Centrum NATO-ICI” otwarte w 2017 roku w Kuwejcie. Centrum oferuje szkolenia i działania NATO, Radzie Współpracy Zatoki oraz ich członkom. © NATO

Centrum koncentruje się na obszarach interesów strategicznych, w których możliwa jest dwustronna wymiana wiedzy merytorycznej, takich jak bezpieczeństwo energetyczne, cyberobrona, bezpieczeństwo obszarów morskich, obrona przeciw atakom chemicznym, radiologicznym i nuklearnym oraz zarządzanie kryzysowe. Po raz pierwszy ICI oraz NATO pozyskały stały regionalny ośrodek współpracy o charakterze praktycznym i wielostronnym. Od jego otwarcia w 2017 roku, Regionalne Centrum NATO-ICI gościło ponad 1000 gości oficjalnych, ekspertów i praktyków z całego NATO oraz Rady Współpracy Zatoki w celu wymiany doświadczeń oraz budowania bliższych więzi przyjaźni i wzajemnego zrozumienia.

Pogłębianie współpracy

Członkowie NATO i partnerzy ze Stambulskiej Inicjatywy Współpracy świętowali 15. rocznicę ICI odbywając posiedzenie Rady Północnoatlantyckiej (głównego organu NATO podejmującego decyzje polityczne) w Regionalnym Centrum NATO-ICI w Kuwejcie w dniach 15 i 16 grudnia 2019 roku.

Jest wiele powodów, żeby świętować. Regularne współdziałanie NATO i parterów w Zatoce zbudowało mocne fundamenty na przyszłość. Państwa ICI mają obecnie narzędzia niezbędne do pełnego korzystania z możliwości edukacyjnych i szkoleniowych oferowanych przez NATO. Przyjęły indywidualne programy partnerstwa i współpracy oraz podpisały umowy w sprawie wymiany informacji oraz przewozów granicznych. Partnerzy zdobyli też dostęp do standardów i programów NATO, które służą jako element budowania miejscowej wiedzy eksperckiej i potencjału.

Partnerstwo jest wzajemne i przynosi korzyści obu stronom. Kuwejt oddelegował oficera wojskowego, który stał się integralną częścią kadry nauczycielskiej w Akademii Obrony NATO (NATO Defence College). Status partnerów ułatwił Katarowi i Zjednoczonym Emiratom Arabskim wysłanie żołnierzy i samolotów do udziału w kierowanej przez NATO operacji Zjednoczony Obrońca – Unified Protector w Libii w 2011 roku. Państwa natowskie i należące do ICI współpracowały na morzu w ramach Połączonych Sił Morskich (Combined Maritime Forces), aby zwalczać piractwo i chronić bezpieczeństwo obszarów morskich w Zatoce. Co najważniejsze, atmosfera wzajemnego zaufania podtrzymuje relacje oraz stwarza sprzyjające warunki do pogłębiania współpracy w takich dziedzinach jak operacje, wysiłki na rzecz nieproliferacji oraz budowanie i reforma instytucji w sektorach obrony i bezpieczeństwa.

Ambasadorzy Rady Północnoatlantyckiej obradują wspólnie z partnerami ze Stambulskiej Inicjatywy Współpracy w Kuwait City 16 grudnia 2019 roku, świętując 15. rocznicę tego partnerskiego forum. Oman i Arabia Saudyjska oraz Rada Współpracy Zatoki również były reprezentowane na tym posiedzeniu. © NATO
)

Ambasadorzy Rady Północnoatlantyckiej obradują wspólnie z partnerami ze Stambulskiej Inicjatywy Współpracy w Kuwait City 16 grudnia 2019 roku, świętując 15. rocznicę tego partnerskiego forum. Oman i Arabia Saudyjska oraz Rada Współpracy Zatoki również były reprezentowane na tym posiedzeniu. © NATO

Wspólnie silniejsi

Państwa NATO i Zatoki współpracowały i służyły wspólnie w momentach, gdy warunki strategiczne sprzyjały adaptacji i współpracy, na przykład w związku z inwazją Iraku na Kuwejt w 1990 roku. Od 2001 roku terroryzm w różnych formach ciągle uderza w wiele miast i społeczności w Zatoce i w państwach NATO, raniąc serce naszych społeczeństw. Ofiary tych tragicznych ataków są zawsze częścią wspólnoty ludzkiej. Jak stosownie ujął to Jego Wysokość Szejk Sabah Al-Sabah z Kuwejtu w odniesieniu do ofiar tragicznego ataku terrorystycznego ISIS/ Da’esh na szyicki meczet 26 czerwca 2015 roku – „to są moje dzieci”.

Wszystkie państwa członkowskie Rady Współpracy Zatoki i NATO oraz sam Sojusz uczestniczą w kierowanej przez NATO Globalnej Koalicji przeciwko Da’esh. Przemawiając z okazji piętnastolecia ICI, sekretarz generalny NATO podkreślił, że „pomimo znaczących postępów osiągniętych przez Koalicję, Da’esh pozostaje zagrożeniem. Przeprowadza ataki terrorystyczne tu w regionie i na całym świecie.”

Teraz bardziej niż kiedykolwiek NATO i inne organizacje i struktury wielonarodowe są zobowiązane do pogłębiania więzi i współpracy, aby zapobiegać niestabilności i przemocy. W tym kontekście członkowie Sojuszu oraz partnerzy z ICI podzielają silne przekonanie o konieczności zaangażowania, innowacyjności i jeszcze ściślejszej współpracy w celu ochrony tkanki naszych społeczeństw.

„Nasz świat jest coraz bardziej nieprzewidywalnym miejscem. Najlepszą metodą radzenia sobie z tą nieprzewidywalnością jest przygotowanie. Musimy zatem nadal wzmacniać więzi pomiędzy naszymi siłami. Także ich zdolność do współpracy. Jednak poza współpracą wojskową powinniśmy dalej pogłębiać nasze konsultacje polityczne” podkreślił sekretarz generalny Stoltenberg.