W bieżącym roku NATO powołało do życia swój nowy Połączony Pion Wywiadu i Bezpieczeństwa (Intelligence and Security Division- JISD). Jest to najważniejsza reforma w historii sojuszniczego sytemu wywiadowczego. W odpowiedzi na trudny układ zagrożeń stwarzanych przez asertywną Rosję oraz wzrost terroryzmu i niestabilności na południu, członkowie Sojuszu fundamentalnie dostosowują natowską organizację wywiadu oraz sposób analizowania danych wywiadowczych.
W dzisiejszym zglobalizowanym, bardzo powiązanym, wielobiegunowym świecie NATO musi jednocześnie monitorować i oceniać bardzo wiele rozmaitych zagrożeń stwarzanych przez konwencjonalne siły zbrojne, proliferację broni masowego rażenia, działania hybrydowe, ataki cybernetyczne oraz międzynarodowy terroryzm, aby wymienić zaledwie kilka najtrudniejszych problemów. NATO zaczęło obejmować uwagą szerszy geograficzny obszar – od Afryki Środkowej po Koreę Północną i od Arktyki po Bliski Wschód. Prowadzenie odpowiedniej działalności wywiadowczej musi nadążać za tym gwałtownym tempem zmian.
Bardziej asertywna Rosja oraz zaawansowane zagrożenia hybrydowe stanowią część szerokiej palety czynników kształtujących współczesny trudny układ zagrożeń, który musi być równoważony prowadzeniem odpowiedniej działalności wywiadowczej.
Co więcej, coraz bardziej zanikają podziały na to, co cywilne i wojskowe; zaciera się także granica między wojną i pokojem. Zmusza to także to większej integracji cywilnego i wojskowego wywiadu NATO w jedną wydajną strukturę, która mogłaby przedstawiać Radzie Północnoatlantyckiej oraz Komitetowi Wojskowemu NATO spójny obraz na podstawie danych wywiadowczych.
Wspomniane przesłanki skłoniły przywódców Sojuszu do rozpoczęcia fundamentalnej reformy natowskiego systemu wywiadowczego, co ogłoszono podczas szczytu NATO w Warszawie w lipcu 2016 roku. Kluczowym elementem tej reformy jest stworzenie nowego pionu w Kwaterze Głównej NATO, składającego się z dwu filarów: wywiadu (z połączonymi liniami wywiadu wojskowego i cywilnego) i bezpieczeństwa (Biuro NATO ds. Bezpieczeństwa – NATO Office of Security).
Konstruowanie nowego pionu
Gdy w grudniu 2016 roku obejmowałem stanowisko asystenta sekretarza generalnego ds. wywiadu i bezpieczeństwa moim pierwszym zadaniem było jak najszybsze doprowadzenie pionu do stanu operacyjnego. Reorganizacja zespołu złożonego z 270 osób z różnych państw i odmiennych kultur pracy nie była łatwa, zwłaszcza dla nowicjusza w Kwaterze Głównej NATO. Jednak zachowałem optymizm, korzystając z moich doświadczeń wyniesionych dekadę wcześniej z pracy w niemieckiej Bundesnachrichtendienst (BND – Federalnej Służbie Wywiadowczej), w czasach, gdy podjęła ona podobne zadanie połączenia wywiadu cywilnego i wojskowego. Był to natychmiastowy sukces – profesjonaliści z obu stron docenili wartość dodaną wynikającą ze współpracy z kolegami o odmiennym sposobie myślenia i szybko narodził się duch zespołu. Inne państwa miały podobne pozytywne doświadczenia. Poważne pytanie brzmiało: czy da się to powtórzyć w bardziej złożonym, wielonarodowym środowisku?
W lutym śmiało weszliśmy w tę nową strukturę. Dzięki niezwykłemu zaangażowaniu i profesjonalizmowi moich współpracowników bardzo szybko przezwyciężyliśmy większość problemów „wieku dziecięcego”. Szybko zwiększyliśmy tempo wspólnego wytwarzania materiałów wywiadowczych i obecnie jest ono o około 25% większe niż w roku ubiegłym. Odzwierciedla to rosnący popyt na nasze produkty – co jest zachęcającym znakiem, ale także nakłada dodatkową presję na analityków. Nowy pion jest już w dużej mierze zorganizowany zgodnie z wytycznymi przywódców państw członkowskich Sojuszu wyrażonymi w 2016 roku – jednak nie jest to jeszcze koniec naszych dostosowań.
Rola NATO w zakresie zwalczania terroryzmu rośnie i Sojusz potrzebuje pogłębionej świadomości sytuacyjnej w tym obszarze.
Wywiad musi nadążać za rozwojem priorytetów politycznych i wojskowych. Geograficzny obszar skupiający na sobie uwagę NATO rośnie, a poza tym Sojusz zmaga się z zagrożeniami emanującymi ze strefy hybrydowej, cyberprzestrzeni i terroryzmu. Wywiad musi w większym stopniu koncentrować się na tych kwestiach ponadnarodowych, a także musi wypracować dla nich odpowiednie zdolności. Zagrożenie wybuchem wojny hybrydowej jest obecnie oceniane na tak wysokim poziomie, że ministrowie obrony państw członkowskich NATO polecili nam powołanie specjalnej jednostki w Kwaterze Głównej NATO, która systematycznie monitorowałaby tę kwestię. Nowy dział ds. analiz zagadnień hybrydowych został stworzony w Połączonym Pionie Wywiadu i Bezpieczeństwa (JISD) w lipcu 2017 roku. Jego zadaniem jest analizowanie pełnego spektrum działań hybrydowych, z wykorzystaniem źródeł cywilnych i wojskowych, jawnych i poufnych. Chodzi o łączenie ze sobą poszczególnych informacji, co odzwierciedla rosnącą konieczność holistycznego ujmowania zagadnień. Bezpieczeństwo cybernetyczne będzie odgrywać w tym zakresie rosnącą rolę.
Podobnie, jako że rośnie rola NATO w zakresie zwalczania terroryzmu, Sojusz potrzebuje pogłębionej świadomości sytuacyjnej w tym obszarze. Aby ją wspierać, stworzyliśmy Komórkę Wywiadu Antyterrorystycznego, która będzie się koncentrować na dostarczaniu strategicznych danych wywiadowczych w skali globalnej.
Terroryzm jest także niezwykle ważnym obiektem zainteresowania filaru bezpieczeństwa w naszym pionie. Biuro NATO ds. Bezpieczeństwa nadal zapewnia bezpieczeństwo Kwaterze Głównej NATO oraz personelowi NATO pracującemu w misjach. Tworzy również standardy bezpieczeństwa w zakresie ochrony poufnych informacji i systemów oraz dba o ich przestrzeganie w organach NATO, państwach członkowskich Sojuszu i państwach partnerskich. Włączenie Biura ds. Bezpieczeństwa do nowego pionu stwarza kolejną szansę, by nadać naszym działaniom więcej synergii, zwłaszcza na linii wywiad – kontrwywiad.
Szersze przedsięwzięcia NATO w zakresie wywiadu
Stworzone w 2006 roku natowskie Centrum Fuzji Danych Wywiadowczych (NATO Intelligence Fusion Centre - NIFC) jest organizacją kierowaną przez wojskowych i sponsorowaną przez USA, działającą z upoważnienia Komitetu Wojskowego NATO w oparciu o umowy międzyrządowe zawarte przez 26 z 29 państw członkowskich Sojuszu oraz jedno państwo partnerskie. Centrum ułatwia współużytkowanie i fuzję danych wywiadowczych, przyczynia się do uzupełniania luk wywiadowczych oraz wspiera planowanie i przeprowadzanie bieżących operacji. Jest jedną z części bardzo skomplikowanej sieci podmiotów i struktur, tworzących natowski system wywiadowczy. © DVIDS
W przyszłości musimy poszerzyć obszary, na których się koncentrujemy oraz postrzegać działalność wywiadowczą NATO jako całość. Sięga ona daleko poza ramy naszego nowego pionu. Jedynie niewielka część natowskich specjalistów ds. wywiadu pracuje w samym JISD, większość z nich rozsiana jest w całej strukturze dowodzenia NATO. Bardzo złożona sieć podmiotów i struktur obejmuje także natowską Komórkę ds. Fuzji Danych Wywiadowczych w Molesworth w Wielkiej Brytanii, centra doskonalenia w wielu dziedzinach oraz sporo komitetów (wojskowych, cywilnych, ds. bezpieczeństwa) reprezentujących służby wywiadowcze państw członkowskich NATO. Obecny kształt wywiadu natowskiego rozwijał się „organicznie” przez lata bez wspólnego planu nadrzędnego. Chociaż wiele można czerpać z tego dziedzictwa, połączone planowanie i koordynacja całej działalności jest wyzwaniem.
Możliwe jest zwiększenie efektywności i spójności systemu wywiadowczego NATO na wiele sposobów poprzez synchronizację wysiłków, dalsze ograniczanie duplikacji oraz pełną optymizację środków. Sojusz powinien promować połączone wysiłki zmierzające do strategicznego planowania przyszłości oraz wyznaczania priorytetów dla całej tej działalności. Naszą wiodącą zasadą będzie „Jedno NATO”. Gdy obierzemy ten szlak, mam nadzieję, że uda nam się utrzymać entuzjazm i pozytywną dynamikę, które tak doskonale pomogły nam w tworzeniu naszego nowego pionu.