Bugün NATO, Soğuk Savaş’ın sona ermesinden beri görülen en karmaşık ve öngörülemez bir güvenlik ortamıyla karşı karşıya: daha iddialı bir tutum içindeki Rusya, siber ve hibrid tehditler, Orta Doğu ve Kuzey Afrika’daki krizler ve istikrasızlık ve süregelmekte olan terörist tehditler. Müttefikler, bu dinamik tehdit ortamı karşısında NATO’nun karar verme mekanizmasına destek olmak amacıyla istihbarat toplama ve kullanma şekillerinde kökten bir uyarlama yapmaktalar.
Bu süreçteki en önemli reform 2017’de, İttifak’ın NATO Karargâhında yeni bir Müşterek İstihbarat ve Güvenlik Bölümü (JSID/MİGB) oluşturulmasıyla yaşandı. Bu yeni bölümden sorumlu ilk Genel Sekreter Yardımcısı ve genel anlamda istihbaratın stratejik lideri olarak görevim bir vizyon geliştirmek, profesyonel bir işgücü oluşturmak ve NATO’nun en üst düzeyli askerȋ ve siyasi liderlerine verilen istihbaratın kalitesi ve amaca uygunluğunu iyileştirecek geniş kapsamlı bir dizi reformlar başlatmaktı. Bu çabalar diğer NATO istihbarat liderleri ile, özellikle SHAPE J2 (Avrupa Müttefik Kuvvetler Yüksek Komutanlığındaki istihbarat müdürlüğü veya Müttefik Harekât Komutanlığı) ile yakın bir çalışmayı da kapsıyordu.
NATO’nun yeni yeteneklerinden biri olan ve hava, yer ve destek bölümlerinden oluşan Müttefik Yer Gözetleme sistemi her türlü hava şartında, geniş çaplı topraklarda ve denizde gerçek zamanlıya yakın sürekli gözetleme hizmeti verebilecek ve sahadaki durumsal farkındalığını arttıracaktır. Resim: Northrop Grumman
Burada en önemli hedef, istihbaratın kullanıcılarımız açısından amaca uygun olmasını sağlamaktı. İstihbaratımız son derece nitelikli ve liderlerin önceliklerine odaklı olmalı ve doğru zamanda, doğru kitleye ulaştırılmalıydı. Genel Sekreter, NATO Karargâhındaki istihbarat desteğinin durumsal farkındalığı güçlendirmesi ve politika belirleme mekanizmasını bilgilendirmesi gerektiğini her zaman açıkça belirtmiştir. Bu da değerlendirmelerin Kuzey Atlantik Konseyi, Askerȋ Komite ve İttifak’ın üst düzeyli liderler çevresine mümkün olduğunca yakın olmasını sağlamak ile olur.
Müşterek İstihbarat ve Güvenlik Bölümünün kuruluşu aynı zamanda NATO Karargâhında ilk defa sivil-askerȋ müşterek bir bölümün yaratılmasına da damgasını vurdu. Daha önce ayrı birimler oluşturan sivil ve askerȋ istihbarat personelinin bir araya getirilmesi pek de kolay bir iş değildi. Ayrıca o günlerde, farklı profesyonel kültürler ve yaklaşımların bir araya getirilmesinin çatışmalara yol açabileceği konusunda endişeler de vardı. Oysa bu endişeler gerçeklerden çok uzaktı. Ayrı ayrı olan istihbarat birimlerinin füzyonu tutarlı istihbarat değerlendirmeleri yapmamıza, verimliliği arttırmamıza, tekrarlardan kaçınmamıza, sivil ve askerȋ birimlerin masaya koyduğu farklılıklardan güç kazanmamıza ve bir yandan da yeni bir işbirliği kültürü geliştirmemize yardımcı oldu. En önemlisi de bu birleşme daima göz önünde bulundurulması gereken çok önemli konuları analiz etme yeteneğimizi güçlendirdi ve Müşterek İstihbarat Bölümünü NATO Müttefiklerinin karşısına daha sıklıkla çıkmakta olan hibrid, siber ve terörist tehditlerle daha iyi başa çıkabilecek bir konuma getirdi.
MİGB’in İttifak’ın karar verme mekanizmasına gereken zemini hazırlayabilmesi için odak noktalarımızın ve zamanlamamızın liderlerimizin programları, toplantıları ve misyonları ile daha uyumlu olmasına gayret ettik. Müttefiklerin istihbaratının gerçek gücü karar mekanizması için ortak bir referans çerçevesi sağlamasında ve dolayısıyla Müttefiklerin dayanışmasını güçlendirmesinde yatmaktadır. Bütün bunlar kulağa zor gibi gelse de deneyimlerim temel konularda aslında tahmin edilenden çok daha az uyuşmazlık olduğunu yönünde.
Nitekim bazı önemli Kuzey Atlantik Konseyi kararları ancak Müttefiklerce paylaşılan bir istihbarat tablosuna dayanarak alınabilirdi. Bu durum Rusya’nın Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Antlaşmasını ihlâline NATO’nun tepkisi ve Mart 2018’de Moskova’nın Birleşik Krallık’ta eski Sovyet ajanı Sergei Skripal’i sinir gazıyla öldürme teşebbüsünü takiben Müttefiklerin adları belirlenmeyen 150’den fazla istihbarat çalışanını sınır dışı etme kararlarında görülmektedir. (Dawn Sturgess adlı bir İngiliz vatandaşı da bu maddeye maruz kaldığı için daha sonra yaşamını yitirmişti).
Ayrıca uzun vadeli stratejik değerlendirmeleri daha güncel durumsal farkındalık ile destekledik. Analistlerimizin derin bilgileri ve uzmanlıkları sayesinde artık ilk değerlendirmeleri kullanıcılarımıza hızla sunabiliyoruz. NATO’daki istihbarat paylaşımı için hazırlanan yeni formatlar (üst düzeyli paydaşlar toplantıları gibi) üst düzeyli liderlere verilen istihbarat desteğinin sıklık oranı ve hızla cevap verebilme kapasitesini arttırmıştır. NATO’nun karar verme mekanizmasında istihbaratın varlığı ve konuyla bağlantısı bugüne kadar böyle hissedilmemişti.
İstihbaratla ilgili stratejik lider olarak sorumluluklarım beni MİGB’nin de ötesine bakmakla yükümlü kılıyor. “NATO istihbarat girişimi” NATO Genel Karargâhının çok ötesine uzanır ve iki Stratejik Komutanlık çapındaki birçok kritik işlevi de kapsar. Birçok işlevin bir master plan olmadan “organik” olarak gelişmesinden ötürü tutarlılık konusu genel olarak bir sorun olabilir. Müttefikler ortak bir yaklaşımın istihbarat paylaşımını geliştireceği, üretimi koordine edeceği, belirtiler ve uyarları güçlendireceği ve yönetim ve yönetişimi iyileştireceği konusunda aynı fikirdeydiler. Müttefik Harekât Komutanlığı ve Müttefik Dönüşüm Komutanlığı ile yakın işbirliği yaparak bir dizi temel reform projesini müştereken belirlemeye, uygulamaya, ve bunlara öncelik vermeye başladık. Yıllar içinde kurumlar çapında güvenilir bir çalışma ilişkisi oluşturduk.
Müttefik Harekât Komutanlığı ile yakın işbirliği özellikle uyarılar ve alarm konusunda büyük ilerlemeler kaydetmemize yardımcı oldu. Bu alanda mekanizmaların tutarlılığını iyileştirecek ve oluşan boşlukları ele alacak daha verimli bir mimari geliştirmeye gayret ettik. Yeni sistem bugünün karmaşık tehditler ortamına daha uygun düşecek şekilde hazırlanmıştır. Halen sistemin gerçek bir krizde planladığımız şekilde çalışmasını garanti etmek amacıyla Müttefiklerle çalışmaktayız.
Çokuluslu ve toplu Müşterek İstihbarat, Gözetleme ve Keşif yeteneklerinin birlikte çalışabilirliğini sınamak üzere Haziran 2018’de Kuzey Amerika ve Avrupa’daki NATO toprakları/ülkelerinde Unified Vision 18 adlı iki haftalık bir deneme yapıldı. ©NATO
İstihbarat artık Genel Karargâh ve Stratejik Komutanlıklar arasında düzenli olarak koordine edilmektedir. Tekrarlardan kaçındığımızı, çabalarımızın akışını kolaylaştırdığımızı ve liderlerimiz için daha tutarlı bir istihbarat tablosu hazırladığımızı yinelemeliyim.
Geri planda istihbaratın yönetimi, paylaşımı ve işlenmesini mümkün kılan son derece önemli birçok fonksiyon bulunmaktadır. NATO istihbaratı ancak teknik fonksiyonlar en iyi hale getirildiğinde ve en verimli personele sahip olunduğunda gerçek potansiyeline ulaşacaktır.
Bilgi sızıntısını ve düşmanların zayıf noktalarımızı kendi çıkarları için kullanmalarını önlemek için güvenlik konusu Müttefikler için vazgeçilmez bir olgudur. Güvenlik güveni, güven de istihbarat paylaşımını mümkün kılar. NATO Güvenlik Dairesinin (NOS/NGD) Müşterek İstihbarat ve Güvenlik Bölümüne dâhil edilmesi akıllıca olmuştur. İstihbarat ve güvenliğin bir çatı altında toplanması bu iki fonksiyon arasında bir etkileşim olmasını sağlamaktadır. Bugün NGD birçok önemli fonksiyonu yerine getirmenin yanısıra, tüm istihbarat reformlarını yakından takip etmekte, dikkatle incelemekte ve bu alanda katkı sağlamaktadır.
Potansiyelimizi en üst noktaya çıkarmak için yeteneklerimizi de genişletiyoruz. Halka açık kaynaklardan toplanan bilgiyi kullanarak edineceğimiz ilave bilgiyi kesin ve zamanında yapılacak analiz çalışmalarını desteklemek için kullanacağız. Şu anda Web’deki muazzam veri kaynaklarını araştırmak amacıyla mevcut yeteneklerimizi güçlendirmekteyiz. Çağın ilerisinde olmak için bu çalışmanın ileri düzeyli analitik ve yapay zeka ile desteklenmesi gereklidir. Bir başka yeni yetenek de uzaktan kumandalı uçaklar ve yer ve destek birimlerinden meydana gelen Müttefik Yer Gözetleme sistemidir. Bu sistem her hava şartında, geniş çaplı topraklarda ve denizde gerçek zamanlıya yakın sürekli gözetleme hizmeti verebilecek ve sahadaki durumsal farkındalığını arttıracaktır.
İstihbarat işlemlerini ve paylaşımını daha iyileştirmek için BT sistemlerimizin ve veri yönetimimizin teknik tabanını ve birlikte çalışabilirliğini baştan sona elden geçiriyoruz.
Müşterek İstihbarat ve Güvenlik Bölümünün kuruluşundan neredeyse üç yıl sonra sivil-asker istihbarat paylaşımı artık NATO için standart bir uygulama haline gelmiştir. Ortak bir çalışma kültürüne doğru ilerliyoruz, değerlendirmelerimiz daha tutarlı ve daha hızla ulaştırılıyor. Üstün kaliteli istihbarata duyulan talep hiç olmadığı kadar artmıştır ve politikalar ve karar mekanizmaları ile olan bağlantısı giderek daha güçlenmiştir.
Yine de bazı sorunlar bulunmaktadır. Reform çalışmalarımıza daha fazla derinlik kazandırılmalıdır. Kültürler hâlâ farklıdır ve planlama ve operasyonlar üzerinde odaklanan askerȋ kuvvetler tipik olarak “paylaşma ihtiyacı”na daha yatkındır. Bazı sivil istihbarat örgütleri “bilme ihtiyacı”nı vurgulayarak ellerindeki bilgi konusunda daha kısıtlayıcı bir yaklaşımı benimsemektedirler. Kökleri çok derinlere inen bu tür gelenekleri aşmak zordur.
Güvenlik tehditleri hareketli hedeflerdir. İttifak’ın yeni gelişmelerin önünde olması ve bu gelişmeleri konuya uygunluk derecesine göre takip etmesi gerekli olacaktır. Rusya ve Çin bir yandan konvansiyonel kuvvetlerine büyük yatırım yaparken bir yandan da ileri düzeyli yeni nükleer silahlar ve füze sistemleri geliştiriyor ve onları sergiliyorlar. Her iki ülke de Müttefikler için çok kapsamlı sonuçlar yaratabilecek yeni ve yıkıcı teknolojileri yakından takip ediyor. Artık hibrid ve siber tehditler yeni “normal”i oluşturuyor. Diğer ülkeler ve devlet dışı aktörler de yeni yetenekler geliştirmekteler. NATO’da istihbaratın önemi gelecek yıllarda da artmaya devam edecektir.