Rus istihbarat operasyonlarının hedefleri değil ama taktikleri değişiyor

Tehlikelerle dolu bir yıl

2018 yılında Rusya’nın Batı’ya karşı yürüttüğü saldırgan istihbarat kampanyasında herhangi bir gevşeme olmadı. Mart ayında, sonradan İngilizler adına çalışmaya başlayan Rusya’nın eski askeri dış istihbarat (GRU) subayı Sergei Skripal’e nadir görülen bir sinir gazı (Novichok) ile suikast girişiminde bulunuldu. Skripal, kızı, ve olaya ilk müdahale eden kişi kurtuldu ama o sırada oradan geçmekte olan ve daha sonra zehrin taşındığı küçük şişeyi bulan bir kişi kurtulamadı. Haziran 2018’de Yunanistan, Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nde (artık bu isimle anılmaktadır) ülkenin adını değiştirme konusunda yapılan tarihi oylamaya müdahale etme girişiminde bulundukları gerekçesi ile iki Rus diplomatı sınır dışı etti, iki diplomata da yasaklama getirdi.

Ağustos ayında İsveç’te bir Rus ajanı istenmeyen kişi ilan edildi, Eylül ayında ise Norveç Polisi Güvenlik Servisi casusluk yaptığı iddiasıyla bir kişiyi tutukladı ancak bu kişi daha sonra serbest bırakıldı.

Ekim ayında Hollanda makamları dört GRU subayını Kimyasal Silahları Yasaklama Örgütü’nün (Skipal dosyası inceleyen gözetleme örgütü) bilgisayar sistemine izinsiz girmek suçuyla gözaltına aldı.

2019 yılı da daha iyi geçecek gibi görünmüyor. Daha şimdiden Belçika’nın askeri istihbarat servisindeki (ADIV) bir binbaşı Rus ajanı olmakla suçlandı, İsveç uyruklu bir kişi de Rusya’nın dış istihbarat servisi (SVR) ile temas kurduğu gerekçesiyle tutuklandı.

Avrupa’daki ülkeler Mayıs ayında yapılacak olan Avrupa Parlamentosu seçimlerinde ve yine bu yıl yapılacak birçok yerel seçimler sırasında olası müdahaleleri saptamak ve önlemek üzere harekete geçtiler. Örneğin, Danimarka hükümeti ülkede Haziran ayında veya Haziran ayına kadar yapılacak parlamento seçimlerinde Rusya’nın müdahalesini önlemek amacıyla bir eylem planı yapıldığını açıkladı.

Taktik eğitim, stratejik ısrarcılık

Her ne kadar birçok operasyon önlenmiş, tüm ayrıntıları gün ışığına çıkarılmış ve bunları sınır dışı etmeler ve karşılıklı suçlamalar takip etmişse de, Kremlin kampanyasını sürdürmekte kararlıdır. Ve bunlardan rahatsızlık duymak yerine vurguladığı konularda bazı taktik değişiklikler yapmayı seçmiştir.

Rusya’nın önümüzdeki Avrupa Parlamentosu seçimleri ile ilgili faaliyetleri konusunda şüphe götürmez ve haklı endişeler bulunmasına rağmen Rusya, sandıktaki sonuçları doğrudan müdahale ederek etkileyebilmesinin pek olası olmayacağını ve bu tür çabaların verimli sonuç vermeyeceğini öğrenmiş gibi görünüyor. Bunun yerine, faaliyetlerinin ağırlığını daha ziyade kampanyalar ve bunların sonuçlarından yararlanarak dâhili fikir ayrılıklarını mümkün olduğunca körüklemek ve bunu can acıtacak şekilde yapmak üzerine kaydırmıştır. Sürekli olarak yapılacak propaganda ve yanlış bilgi akışının gizli istihbarat faaliyetleri ile desteklemesi olasıdır. Gizli istihbarat faaliyetleri bilgisayar sistemlerine izinsiz girmek, ve gerçek veya içeriği değiştirilmiş malzemeleri kamuya sızdırmak, işlerine yarayabilecek bireylere, kampanyalara veya medya organlarına (bugün web sitesi olan tutkulu bir partizan veya twitter kullanan birisi de ‘medya organı’ olarak kabul edilebiliyor) Rusların chernaya kassa dedikleri Kara Hesaplardan yapılan küçük ödemeler gibi çeşitli faaliyetleri kapsar.

Skripal davasını takiben ve henüz diğer ülkeler dayanışması göstermeden önce, İngilizlerin sınır dışı edildikleri ilk günlerde Moskova’daydım. Kremlin’e yakın düşünce kuruluşlarından bir kişi bunun ödenecek diplomatik maliyetin toplamı olduğunu ve hükümetin bu konuda fikir birliği içinde olduğunu söyledi. Beklenmediği kadar güçlü uluslararası tepki Moskova için bir şok oldu ve bu da açıkça ve kasti yapılan eylemleri caydırmış gibi görünüyor. Yeni ağlar kurulana kadar, faaliyetlerde çoğunlukla geçici de olsa bir durulma yaşandı. Ancak bunun dışında Moskova’yı saldırgan ve yüksek tempolu istihbarat faaliyetlerinden vazgeçirme konusunda bir işe yaramadı.

Bu yaklaşım Devlet Başkanı Başkan Vladimir Putin’in güvenliğine ve istihbarat servislerine ne derece güvenmeye devam ettiğini açıklıyor. Putin dış dünyadaki olayların analizi yapmakta onları bir numaralı kaynak olarak görüyor (Dışişleri Bakanlığının hayal kırıklığına rağmen). Ve GRU’nun yüzüncü yıl kutlamalarını (18 Kasım) bu kuruluşa ve subaylarının “profesyonellik, kişisel cesaret ve kararlılık”larına verdiği tam desteğin sinyalini vermek için kullandı. Bu tutumu GRU’nun son zamanlardaki başarısız performansından dolayı kızgın olacağını tahmin edenleri bir hayli şaşırttı.

Umutsuz bir dayanışma arayışı

Eğer Kremlin yakın gelecekte metotlarını değiştirmeyecekse, buna nasıl mukabele edileceği önemli bir sorun haline gelecektir. Skripal saldırısına verilen çokuluslu tepki – 27 NATO ülkesi 123 Rus diplomatını ve casusunu sınır dışı etti – Rus istihbaratının yarattığı sorunlara verilmiş bugüne kadarki en gözle görülebilir ders ve potansiyel bir sistemik mukabele örneği oldu.

NATO benzersiz derecede etkili bir ittifak olduğunu içinde barındırdığı dayanışma olgusu ile kanıtladı: bir üye devlete karşı yapılacak saldırı tüm üyelere karşı yapılmış bir saldırı olarak kabul edilir. NATO’nun 2016 yılında yapılan Varşova Zirvesi’nde ‘hibrid saldırı’ olarak adlandırılan bir saldırının da 5. Madde’nin uygulanmasına yol açabileceğine karar verilmişti. Bu, Batı’nın potansiyel bölünme ve kararsızlık ile ilgili tüm endişelerine rağmen, Moskova’nın dahi ciddiye aldığı karşılıklı bir taahhüttür.

NATO’nun bu kadar etkili olması aynı zamanda göreceli olarak tek bir noktaya odaklanması ve misyonlarının sınırlı olmasına da bağlıdır. Ancak, NATO artık alan dışı seferi operasyonlar yapmaya başlamasına ve askeri olmayan sorunların savaşma yeteneği açısından tehlikeler yaratacağının farkında olmasına rağmen bunların birçoğuyla baş edebilecek konumda değildir ve etmek zorunda da değildir. Rus kampanyalarının yararlanmaya çalıştığı zayıf noktalar – siyasi açıdan ötekileştirilmiş olduklarını düşünen toplumların duygularından yolsuzluk ve yasadışı para akışı gibi halen devam etmekte olan sorunlara kadar – yönetişim ile ilgili konulardır, savunma ile ilgili değil.

Avrupa Birliği ve/veya bireysel devletlerin oluşturduğu ittifaklar gibi diğer ajanslar NATO’nun canlı örneğini oluşturduğu tür bir dayanışma göstermelidirler. Şöyle ya da böyle, Kremlin herhangi bir Batı ülkesine karşı askeri olmayan kötü niyetli operasyonlar yürütürse, iki taraflı bir sorun yaratmaktan daha fazlasını risk edeceğine inanmaya başlayana kadar operasyonlarını azaltması için önemli bir neden olmayacaktır.

Bireysel devletler de bazı alanlarda kendilerini geliştirmelidirler – özellikle istihbarat ve karşı istihbarat harcamaları konularında. NATO’nun her üye devletin yurtiçi gayrı safi hasılasının yüzde ikisini savunmaya harcaması gerektiği şeklindeki meşhur kıstası birçok ülke için bir gerçek olmaktan çok uzun zamandır güdülen bir amaç olmasına rağmen hiç olmazsa bir asgari hedef sağlamaktadır. Siyasi operasyonları karşı savunma için belirlenmiş ortak bir rakam yoktur; dolayısıyla yelpazenin bir ucundaki yüksek harcamalar yapan Estonya, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri’nden yelpazenin diğer ucundaki ülkelere kadar ülkelerin bütçeleri orantısal olarak farklılıklar gösterir.

İstihbarat paylaşımı ve ortak planların tartışılmasının günlük faaliyetlerden olduğu ittifaklar bağlamında, kendi karşı istihbarat ajanslarına yatırım yapmayı başaramayan üye devletler sadece kendilerinin değil, diğer müttefiklerinin güvenliğini de tehlikeye sokarlar. Rusya’nın istihbarat konusunda yarattığı sorun yakın gelecekte azalmayacağı gibi ortaya yeni sorunlar da çıkacaktır – örneğin, Çin ve devlet dışı aktörler gibi yükselen güçlerin yaratacağı olası sorunlar. İster NATO, ister Avrupa Birliği, veya başka bir devletler grubu, veya bunların birleşimi olsun, artık tamamen askeriyeye ait olan alanın ötesine geçip, gizli kapaklı alanlara girebilmek için gereken güvenlik harcamaları konusunu tartışma zamanı gelmiştir.