Yakın geçmişte Paris ve Brüksel’de yapılan terör saldırıları sözde İslâm Devleti’nin taktiklerinde bir değişikliğe işaret ediyordu. Öyleyse, bu saldırılar niye yapıldı, niye şimdi yapıldı ve bunlarla başa çıkmakta en iyi strateji nedir?
Mevcut şartlara uyum sağlamayı amaçlayan yeni taktikler grubun insan toplama stratejisindeki bu değişikliği yansıtıyor. Herhangi bir isyancı grubun temel hedefi güç oranını arttırmaktır. Bu doğrultuda gruplar en çok insan gücüne dayanırlar ve bu konuda gerek nitelik gerek nicelik büyük önem taşır. Dolayısıyla, bir isyancı grup için mümkün olduğunca çok sayıda ve nitelikli katılımcıyı kendine çekmek çok önemlidir.
Gruplar üç tür savaşçı toplayarak sayılarını arttırırlar:
1. Bir amaç veya hoşnutsuzluk nedeniyle katılanlar
2. Anında parasal kazanç sağlamak isteyenler
3. Gruba katılmaya mecbur edilenler
Irak-Şam İslâm Devleti (IŞİD) Suriye’nin tarihi boyunca bu tür savaşçıları kendi gruplarına katmak için çeşitli taktikler kullanmışlardır. Bu grubu mağlup etmeye yardımcı olabilecek fırsatları tespit edebilmek için grubun zaman içinde yeni savaşçılar kazanma stratejisinde oluşan değişiklikleri incelemek yararlı olur.
değişiklikleri incelemek yararlı olur.
Amaç için savaşanlar | Para için savaşanlar | Zorla katılanlar | |
---|---|---|---|
Savaşçılar açısından | |||
Motivasyon | Hoşnutsuzluk | Açgözlülük | Yok |
Maddi kazançlar | Minimal | Maksimum | Yok |
İsteğe bağlı terk | Evet | Hayır | Hayır |
Risk alma isteği | Maksimum | Orta derecede | Yok |
Grup açısından | |||
Maddi harcamalar | Minimum | Maksimum | Orta derecede |
Etkili savaşma | Maksiimum | Orta derecede | Minimal |
Üyelerin kaçma riski | Minimal | Orta derecede | Maksimum |
Mağlup etme stratejisi | |||
Grubun kökünü kurutma olasılığı | Minimal | Orta derecede | Maksimum |
Örnek: | IŞİD (2013-2014) | IŞİD (2014-2015) | IŞİD (2015-) |
Hedefe odaklı savaşçılar
Herhangi bir örgütün insan kaynaklarının esas hedefi motivasyonu yüksek üyeler kazanmaktır. Bir isyancı grup için bunlar en iyi savaşanlar, grubun hedeflerine kendileri en fazla adayan, grubu terk etme olasılığı çok az olan ve gereken savaş taktiklerini (canlı bomba görevleri de dahil) alma olasılıkları çok yüksek olan üyelerdir. Ayrıca bu tür üyelerin gruba maliyetleri de çok düşüktür.
İlk başlarda IŞİD kendilerini grubun hedeflerine adamış savaşçı bolluğuna sahip olmanın keyfini sürüyordu. Suriyeli savaşçıların yanı sıra dünyanın her yanından savaşa katılmaya ve hatta grubun hedefleri uğruna ölmeye hazır nitelikli savaşçılar gelmekteydi. Grubu terk eden eski bir savaşçı IŞİD’e günde 3,000 yeni üye ve gönüllü katıldığını anlatıyor. Başvuru bu kadar çok olunca grup en nitelikli ve özverili savaşçıları seçme şansına sahip oluyor. Hepsi tek bir amaç için çalıştıklarından bu savaşçıları yönetmek kolay oluyor ve denetlemeye pek fazla gerek olmuyordu. Bu savaşçılar IŞİD’in hızla ilerlemesine yardımcı olmak için savaşta risk almaya hazırlar.
Bu tür savaşçılara sahip olan bir grup iki yolla mağlup edilebilir: üyelerin hoşnutsuzluklarının temelindeki nedenlerin üzerine eğilerek, veya grubun üyelerinin hoşnutsuzluğunu giderememesi halinde - örneğin, grup, hedeflerini ve önceliklerini değiştirebilir ve üyeler bu değişiklikten memnun kalmayabilirler. Bu yollardan ikincisi 2013’te IŞİD Esad ile savaşmak (savaşçılarının birçoğunun başlangıçtaki hedefi buydu) yerine bir halifelik sistemi kurma (savaşçıların bazıları bu fikri desteklemiyordu) peşine takılınca yaşandı.
Para için savaşanlar
Eğer bir grupta, grubun hedefi için savaşacak yeterli sayıda savaşçı yoksa ve grupta halâ doldurulması gereken boş pozisyonlar varsa, o zaman davadan ziyade grubun sunacağı maddi kazançlarla ilgilenen kişilerle yetinilecektir. Bu tür savaşçılar gruba katılmadan evvel bir kâr/zarar analizi yaparlar ve eğer üyeliğin parasal açıdan getirisi görevin içereceği risklerinden fazla ise, gruba katılırlar.
Bu savaşçılar fazla güvenilir kişiler değildirler. Amaçları ne olursa olsun en fazla parayı verenler için çalışırlar ve çok pahalıdırlar. Ayrıca fazla risk almayı da sevmezler. Tabii ki sadece kâr amaçlı çalışan savaşçılar hiçbir grup için en iyi seçenek değildir, ama kamyon şoförü veya ofis personeli gibi fazla özveri gerektirmeyen pozisyonlarda çalıştırılabilirler.
2014 yılında, IŞİD’in geniş alanları kontrolü altında tuttuğu dönemde, gruba katılan yabancı savaşçıların sayısında büyük bir düşüş yaşanmaya başlanınca grup ciddi kayıplar vermeye başladı ve giderek sadece maddi kazanç peşinde olan savaşçılara bel bağlamak zorunda kaldı. Mevcut savaşçılar arasında can kaybı giderek büyük rakamlara ulaşıyordu; buna karşılık yabancı savaşçıların Suriye’ye girişi de giderek zorlaşıyordu. Yerli halkın büyük bir bölümü ise bu grubun amaçlarına hiç ilgi duymuyorlardı. Sonuç olarak IŞİD, Suriye’de iş bulamayan ve maddi kazancın (IŞİD üyelerine Suriye standartlarına göre çok yüksek paralar ödüyordu) cazibesine kapılan yerli savaşçılara dayanmak zorunda kaldı. Grubu terk eden bir savaşçının söylediğine göre içeride kendini işine adamış yabancı savaşçıların yansıra sadece maddi kazanç için orada bulunan ve hatta “parası iyi ise din değiştirip Hristiyanlığı bile kabul edecek” yerli savaşçı da vardı.
IŞİD, üyelerin gruba olan ilgilerini kaybetmelerini önlemek için pahalı yemeklerden arabalara, gidip gelen kadınlara kadar istedikleri her şeyi sağlamak durumda kalıyordu. Deir ez Zor’da geçtiğimiz Ramazan ayında IŞİD savaşçıları giderek balık da içeren daha lüks iftar yemekleri istediler ki savaştan perişan olmuş ve denize ulaşımı uzun zamandan beri bloke edilmiş bu bölgede balık çok nadir ve pahalı bir yiyecektir. IŞİD kontrolündeki alanlara gelen kadınların sayılarında da azalma olunca grup, Yezidi kadınları esir almaya başladı.
Böyle bir döneme girmiş bir grubun gücünü kırmak için gruba sadece para için katılmayı düşünenlere grubun dışında başka seçenekler sunulması, bir taraftan da gruba katılım masraflarının yükseltilmesi (örneğin askeri yollarla) önemlidir. Böyle bir tutum müstakbel katılımcıların kar/zarar hesaplarını değiştirecektir. Aynı ücreti veren ama riski daha düşük olan iş seçenekleri bulunursa müstakbel üyeler bu işleri tercih edecek, ve kendilerini savaşla ilgili risklere maruz bırakmayacaklardır.
Gruba katılmaya mecbur edilenler
Silahlı herhangi bir grup için olabilecek en kötü senaryo gruba zorla adam toplamak zorunda kalmaktır. Bu tutum, grubun belirli pozisyonlarını dolduramadığını ve çaresiz bir durumda olduğunu gösterir. Gruba bu şekilde zorla adam toplamak, grubun maddi gücünün artık sadece para için savaşan üyelerine ödeme yapamayacak kadar zayıfladığı ve grubun dışındaki seçeneklerin potansiyel üyelere daha cazip geldiği zamanlarda başvurulan bir yoldur.
Zorla toplanan savaşçıları kontrol etmek de zordur. Bunlar daha birinci günden itibaren buradan nasıl kaçacaklarını, hatta bu grubu nasıl sabote edeceklerini düşünmeye başlarlar; böyle bir durumda grubun kaynaklarının büyük bölümü kendi üyelerini kontrol altında tutmak için kullanılır. Bir grubun yaşam savaşında geleceği son evre budur. Ancak, bu evredeki bir grubun son derece tehlikeli olacağı da unutulmamalıdır. “Köşeye sıkıştırılmış” bir grubun varlığını sürdürmek için terörizm ve kitlesel infaz dahil her türlü eyleme başvurması çok mümkündür.
2015 yılında Batılı devletler yabancı savaşlara göz açtırmadılar ve IŞİD’i birkaç cephede mağlup ettiler; Avrupa sınırlarını mültecilere açtı (böylece dışarıdaki seçenekler daha ulaşılabilir hale geldi); ve başarılı hava saldırıları sonucunda IŞİD petrol sahalarını kaybetti (böylece IŞİD temel gelir kaynağından oldu).
Umutsuz önlemler
Can kaybı arttıkça ve gruptaki belirli pozisyonlar için savaşçı bulunamaz hale geldikçe, IŞİD’in kontrolü altındaki topraklardan zorla adam toplamaktan başka seçeneği kalmadı. Bu strateji grubun ne kadar zayıf hale geldiğini göstermekle birlikte Paris ve Belçika saldırılarına da neden oldu.
Grup,üyelerinin gruptan ayrılmalarını engellemeye çalışıyordu. Bu nedenle kontrolü altındaki topraklarda IŞİD’den kaçmakta olduğu izlenimi veren ve IŞİD Emirlerinden biri tarafından onaylanmış izin belgesi olmayan herkesi vuruyor, bir yandan da müstakbel üyelerin akışını arttırmak için çırpınıyordu. Grup,varlığını sürdürebilmek için savaşçılarının sayısını arttırmak zorundaydı – hem kendini grubun hedeflerine adayacak, hem de en azından maddi çıkar için gelecek savaşçılarla. Bunun olabilmesi için grup, para için savaşan üyelerin dışarıdaki seçeneklerini azaltmak zorunda kaldı ve kendisine katılabilecek hedefe odaklı insan sayısını arttırmak için sivil halkın şikayetlerini körükledi.
IŞİD’in ilk iş olarak Suriyelilerin Avrupa’ya göçünü engellemesi gerekiyordu. Bu göç, ister para kazanmak (ailelerini geçindirmek için başka seçenekleri olmayan) ister bir dava uğruna olsun (IŞİD Suriyelilerin Batı ile ilgili şikâyetlerini arttırmak için) yıllardır grubun potansiyel savaşçı kaynağını kurutuyordu.
İkincisi, IŞİD aynı zamanda kendilerini gruba adayacak yabancı savaşçı akışını da çoğaltmak istiyordu. Bunun için de potansiyel savaşçılar olabilecek Batılı Müslümanların şikâyetlerini arttırması gerekiyordu. Bir terör saldırısı için Fransa ve Belçika’nın seçilmiş olma nedeni bu ülkelerdeki Müslüman nüfusun – hatta bazıları IŞİD’e sempati besliyordu - oldukça büyük olmasıydı. Böyle bir saldırı, İslam karşıtı duyguları kabartır, Batılı Müslümanların şikâyetlerini tırmandırır, dolayısıyla kendilerini grubun davasına adayabilecek potansiyel yabancı savaşçıların sayısını arttırırdı.
Sonuç olarak, isyancı gruplar ve teröristlerin güç pastasındaki paylarını arttırmaya çalışırlarken kendileri için en önemli şeyin varlıklarını sürdürebilmeleri olduğunu anlamak çok önemlidir. Bir isyancı grubun tüm eylemlerine bir yaşam savaşı (özellikle insan gücüne erişim) açısından bakılmalıdır. Ayrıca bir gruba üye toplama stratejisi o günkü şartlara göre değiştiğinden, bu değişikliklere bakarak o grubun davranışını yorumlamak kolaylaşır ve söz konusu grubu çökertmek için bir fırsat yaratabilir. Bir grubun üyelerinin tahmin edilen davranış şekillerini yönlendirmek ve grubun insan kaynaklarındaki değişikliklere dayanan stratejilerini değiştirmek bir isyancı grubunu çökertmenin getireceği maliyeti büyük ölçüde düşürür, zira eğer savaşçı yoksa grup da yok demektir.